Życie mnie mnie

Fraszka Jana  Izydora  Sztaudyngera zatytułowana  „Skarga zmiętego” stała się hitem tegorocznego egzaminu gimnazjalnego z języka polskiego. Ten trzywyrazowy tekst wywołuje powszechne zainteresowanie i dyskusje nie tylko wśród gimnazjalistów.

Tajemnicza fraszka

Cała fraszka wygląda następująco:

autor: Jan Izydor  Sztaudynger
tytuł: „Skarga zmiętego”

tekst:
„Życie mnie
Mnie!”

Zaimek „mnie”

Wiele osób pyta o sens słów: „życie mnie mnie”

O co chodzi w tej fraszce? Dlaczego występuje w niej dwa razy zaimek „ja”?

Otóż – we fraszce występuje tylko raz zaimek osobowy „ja” w liczbie pojedynczej w formie biernikowej „mnie”.

Oto odmiana tego zaimka w liczbie pojedynczej przez przypadki:

Mianownik (kto? co?)              ja

Dopełniacz (kogo? czego?)       mnie, mię

Celownik (komu? czemu?)        mnie, mi

Biernik (kogo? co?)                   mnie, mię

Narzędnik (z kim? z czym?)      mną

Miejscownik (o kim? o czym?) mnie.

Przykład w zdaniu: Mamę i mnie boli brzuch. Uderzył Zosię i mnie.

Czasownik „mnie”

Natomiast drugi wyraz „mnie” jest rzadko stosowanym czasownikiem, który w bezokoliczniku ma formę „miąć”. Czasownik ten znaczy ‘gnieść; przez dotykanie, ściskanie w ręce pozbawiać coś gładkości, równości’. Na przykład:

Miąć papier. Miąć czapkę w rękach. Miąć chustkę.

Ja mnę kartkę papieru.

Ty mniesz materiał na garnitur.

Ona nawet nie wie, że mnie obrus.

On miął w dłoni tę kartkę, którą wszyscy szukali.

Ona była zdenerwowana i mięła chusteczkę.

Oni mięli wszystkie wyrwane z notesu kartki i wyrzucali je do kosza.

Czasownik „mnie się”

Czasownik „miąć się” ma znaczenie podobne do znaczenia wyrazu „miąć”. „Miąć się” znaczy ‘gnieść się; stawać sie niegładkim, nierównym; łatwo ulegać gnieceniu, tracić gładkość’. Przykłady:

Jej bluzka mnie się i dlatego nie powinna jej nosić do pracy.

Moja spódnica zupełnie się nie mnie.

Ten materiał nie mnie się i dlatego nadaje się na spodnie.

Czasowniki „pomiąć” i „pomiąć się”

W języku polskim występują także czasowniki dokonane: „pomiąć” (‘ścisnąwszy pozbawić coś gładkości; pognieść, zmiętosić, zmiąć’) i „pomiąć się” (‘stać się pomiętym, niegładkim, pognieść się, zmiętosić się, zmiąć się’).

Pomiąwszy marynarkę, oddała ją do prasowania.

Sukienki pomięły się w walizce.

Wielką czy małą literą

Wiele osób pyta: „Dlaczego jeden wyraz „mnie” jest napisany z małej litery, a drugi z wielkiej?” Odpowiedź jest prosta. O zapisie utworu literackiego decyduje autor. W tym wypadku zapis z wielkiej litery nie odzwierciedla żadnej ortograficznej zasady. Prawdopodobnie drugi wyraz został napisany z wielkiej litery, bo rozpoczyna nowy wers. A może wielka litera miała zatrzymać wzrok i uwagę czytelnika? Bo – życie stawia przed ludźmi wiele przeszkód, trudności, kłopotów i niejednokrotnie „gniecie” („mnie”).  

Autor fraszki

Jan Izydor Sztaudynger to polski poeta, fraszkopisarz, satyryk, teoretyk lalkarstwa, tłumacz. Urodził się28 kwietnia 1904 r. w Krakowie, a zmarł12 września 1970 r. również w Krakowie. Studiował polonistykę, germanistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był doktorem filozofii.

Autor między innymi zbiorów fraszek: „Piórka” oraz „Puch ostu: fraszki o życiu i miłości” i znanego sformułowania:

„Lepsze – wrogiem dobrego,
Gorsze – przyjacielem złego”
(źródło: Nie tylko „Piórka”. Fraszki, wiersze, bajki).

Laureat nagrody literackiej Związku Zawodowego Literatów Polskich w Poznaniu (1936 r.).

Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej