Co znaczą słowa: patron, patronat i patronacki? Która forma jest poprawna: patronowie czy patroni? Czy te dwie formy liczby mnogiej mają identyczne znaczenie?

Kto został patronem 2023 roku?

Patron

Rzeczownik patron ma kilka znaczeń.

W pierwszej grupie znaczeniowej znajdują się:

* ‘zasłużona i zwykle nieżyjąca już osoba, której imię nadawane jest jakiejś instytucji lub jakiemuś miejscu’

* ‘osoba święta lub bóstwo opiekuńcze, któremu oddano w opiekę jakiś kraj, obiekt, osobę lub grupę’

* ‘święty, którego imię nadawane jest przy chrzcie’

* ‘osoba lub instytucja opiekująca się kimś lub czymś’

* ‘prawnik sprawujący bezpośrednią opiekę nad pracą aplikanta’

* ‘w starożytnym Rzymie – patrycjusz sprawujący opiekę nad wyzwolonymi niewolnikami lub klientami’.

Patron to także: ‘tektura lub deseczka z wyciętym deseniem, który przez zamalowanie przenosi się na ścianę, tkaninę, papier itp.’, a trzecie znaczenie tego wyrazu to dawniej: ‘nabój lub jego łuska’.

W tym artykule interesuje nas tylko pierwsza grupa znaczeniowa.

Patronat

Zgodnie z definicją słownikową patronat to:

po pierwsze: ‘sprawowanie opieki nad kimś albo nad czymś’,

po drugie: ‘w starożytnym Rzymie: układ stosunków między patronem a osobą oddającą się pod jego opiekę, oparty na obustronnej wierności’.

Patronacki

Co ciekawe, przymiotnik patronacki to zarówno:

* ‘sprawujący patronat, będący patronem’, np. „Szkoła patronacka sprawująca patronat nad dziećmi niepełnosprawnymi w mieście.” , jak i:

* ’będący pod patronatem’, np. „Sklep, nad którym sprawuje patronat wytwórnia sprzedawanych w nim towarów”.

Odmiana rzeczownika patron

Rzeczownik odmienia się następująco:     

Kiedy patronowie, a kiedy patroni

Jak widać powyżej, w mianowniku i wołaczu liczby mnogiej występują oboczne końcówki: patronowie/patroni. W Słowniku języka polskiego pod red. Szymczaka znaleźć można informację, że w przypadku rzeczownika męskoosobowego patron – mianownik liczby mnogiej może być realizowany w dwóch równoległych formach – patronowie albo patroni. Interesujące jest to, że te dwie formy coraz częściej występują w różnych znaczeniach. Rzeczownik patronowie przeważnie oznacza: ‘świętych lub osoby zmarłe’, natomiast forma patroni to zwykle: ‘opiekunowie, sponsorzy, medialni partnerzy, patroni szkół, aplikantów adwokackich, konkursów, wystaw i różnego rodzaju imprez’, a bardzo rzadko ‘święci czy osoby zmarłe’.

Patronowie roku 2023

Przy okazji warto przypomnieć, że tym roku mamy wielu patronów zaproponowanych przez Sejm i Senat.

Zgodnie z decyzją Sejmu, rok 2023 będzie: Rokiem Wojciecha Korfantego, Pawła Edmunda Strzeleckiego, Aleksandra Fredry, Aleksandry Piłsudskiej, Maurycego Mochnackiego, Jadwigi Zamoyskiej i Jerzego Nowosielskiego.

Natomiast Senat podjął uchwały o ustanowieniu roku 2023 – Rokiem Pamięci Bohaterek i Bohaterów Getta Warszawskiego oraz Włodzimierza Przerwy-Tetmajera, a także Mikołaja Kopernika, Jana Matejki i Wisławy Szymborskiej.

Barbara Ellwart