Bytów zaprasza

Od kiedy istnieje nazwa Bytów? Jakie jest jej pochodzenie? Jak należy odmieniać tę nazwę? Czy rzeka przepływająca przez miasto to Bytówka, czy Bytowa?

Bytów to obecnie powiatowe miasto w powiecie bytowskim, położone na Pojezierzu Bytowskim.

Średniowieczny gród

Historia współczesnego Bytowa sięga wczesnego średniowiecza. Dawny gród pomorski wzmiankowany był już w kronice Galla Anonima – powstałej około 1113 roku. Najstarszy zapis nazwy Butow pochodzi z 1321 r. , a kolejne zapisy z:  1329 r. – Butow, 1335 r. – Bytow, 1345 r. – Bythow. Prawa miejskie osada otrzymała 12 lipca 1346 roku.

Etymologia nazwy

Nazwa miasta Bytów jest dzierżawcza, czyli wskazuje na założyciela lub pierwszego właściciela osady. Był nim Byt. Nazwa miejscowości Bytów została utworzona od imienia Byt za pomocą formantu „-ów”.

Natomiast imię Byt pochodzi od czasownika być. Jest to jego imiesłów przymiotnikowy bierny, którego współcześnie nie używamy.

Jak pisze prof. Edward Breza, imię Byt mogło być także drugim członem dawnych imion złożonych, np.: Włościbyt, Przybyt (imiesłów od czasownika: przybyć).

Formy czasownika być

Być  (bezokolicznik) to czasownik niedokonany, który ma współcześnie między innymi następujące formy osobowe: jestem, jesteś, jest, jesteśmy, jesteście, są, będę, będziesz, będzie, będziemy, będziecie, będą, bądź, bądźmy, bądźcie, byłem (byłam), byłeś, był, byliśmy, byli, bylibyśmy… . Poza tym czasownik „być” posiada formy nieosobowe, np. są to imiesłowy: przysłówkowe: będąc i przymiotnikowe czynne: będący, będąca, będące. Współcześnie nie występuje imiesłowowa forma bierna tego czasownika. Potencjalna forma imiesłowowa bierna brzmiałaby: „byty”(jak: myty od myć lub bity od bić). Istnieje zaś forma imiesłowowa bierna od czasownika dokonanego: nabyć (rower, katar) – nabyty (rower, katar).

Rzeczownik byt

Co ciekawe, istnieje rzeczownik (utworzony od czasownika być): byt. Na przykład: walka o byt (w znaczeniu: ‘życie, istnienie, egzystencja’); zapewniła mu odpowiednie warunki bytu (zn. ‘warunki materialne, podstawa egzystencji’); mnożenie bytów (zn. ‘wszystko to, co istnieje’).

Odmiana nazw: Bytów, bytowianin, bytowianka

Rzeczownik Bytów odmienia się przez przypadki, np. Bytów, Bytowa, Bytowowi (przyglądam się Bytowowi).

Mieszkaniec Bytowa to: bytowianin, (D: bytowianina), a w liczbie mnogiej mieszkańcy to: bytowianie, (D: bytowian). Mieszkanka Bytowa to bytowianka (D: bytowianek).

Bytów czy Bytowo

Od XIX w. na wojskowych mapach i w spisach nazw w formie kaszubskiej (por. u Fryderyka Lorentza lub Floriana Ceynowy) występuje nazwa miasta w rodzaju nijakim Bytowo. Tak mówią również Kaszubi. Jednak oficjalna – urzędowa nazwa miasta brzmi: Bytów i – zdaniem językoznawców – jest ona bardziej uzasadniona, ponieważ nazwy w rodzaju męskim są typowe dla miast, zaś w rodzaju nijakim (nazwy zakończone na „-owo”) są znamienne dla wsi (chociaż mamy także miasto Wejherowo).

Rzeka Bytówka czy Bytowa

Na rzekę przepływającą przez miasto, która jest lewym dopływem Słupi, jedni mówią Bytówka, inni Bytowa. Która nazwa jest prawidłowa?

Zdaniem profesora Brezy nazwa rzeki Bytówka jest późniejsza od nazwy miejscowości. Powstała ona przez dodanie do nazwy Bytów formantu „-ka” i do dziś ją słyszymy. Jednak urzędową nazwą rzeki jest: Bytowa.

Przed urlopem

Przed nami lato, czas urlopów. Drogim Czytelnikom życzę udanych i przede wszystkim zdrowych wakacji.

Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej