Włochy, Grecja, Chorwacja to miejsca chętnie odwiedzane przez Polaków – zwłaszcza w okresie urlopowym. Wtedy też mamy czas, by zastanawiać się nad nazwami zwiedzanych miejsc. Na przykład wiele osób pyta, dlaczego zwykle w językach świata funkcjonuje nazwa Italia, a my Polacy mówimy i piszemy Włochy? Skąd się ta nazwa wzięła i od kiedy Polacy ją stosują?

Słownikowa definicja informuje, że Włochy to:

• ‘nazwa państwa w południowej Europie, na Półwyspie Apenińskim oraz wyspach Sycylia, Sardynia i in., nad otwartym Morzem Śródziemnym oraz morzami Liguryjskim, Tyrreńskim, Jońskim i Adriatyckim’ oraz
• ‘dzielnica w południowo-zachodniej części lewobrzeżnej Warszawy’.

Etymologia nazwy Włochy

Włochy to w Polsce oficjalna nazwa państwa powszechnie nazywanego Italią. Pierwotna nazwa Włochy pochodzi od określenia celtyckiego plemienia Wolków lub Wolsków – jednego z plemion zamieszkujących tereny dzisiejszych Włoch. Prawdopodobnie w dawnych czasach Słowianie, gdy mówili o ludach romańskich (do nich zaliczają się m.in. Włosi i Hiszpanie), stosowali nazwę: Wołochy, Wołchy. Polacy słowa te zapożyczyli z języka germańskiego. Niemcy (Germanie) plemiona celtyckie, a później romańskie nazywali Walh, Valch. Wyrazy walh/wealh znaczące: ‘obcy’, ‘nieznajomy’ po jakimś czasie upowszechniły się z przestawionymi literami: Wlah, Vlach. W Polsce najpierw występowały wyrazy: Włoch, Włoszy, a później pluralna forma Włosi. Natomiast dzisiejsza nazwa kraju – Włochy – była dawniej biernikową formą liczby mnogiej od Włoszy/Włosi (B.: kogo? co? Włochy).

Mieszkańcy Włoch

Mieszkaniec tego państwa to Włoch (w l. mnogiej – Włosi), zaś mieszkanka to Włoszka (w l. mn. – Włoszki) i dlatego piszemy: We Włoszech językiem urzędowym jest język włoski. Włochów i Włoszek dziś nie ma w pracy, ponieważ wyjechali do Włoch.

Nie tylko Polacy

Węgrzy również nie stosują słowa „Italia”. Tu zaspokoimy ciekawość naszych Czytelników: Włochy po węgiersku to Olaszország.

Italia

Nazwa Italia, przejęta bezpośrednio z łaciny lub później z języka włoskiego, występuje także w polszczyźnie, ale oficjalnie odnosi się do Półwyspu Apenińskiego w okresie między starożytnością a wczesnym średniowieczem. Później ziemie te są nazywane Włochami, choć zjednoczenie kraju nastąpiło dopiero w XIX wieku. Słowa Italia można używać jako nacechowanego stylistycznie odpowiednika wyrazu Włochy, tak jak stosuje się nazwy: Stany Zjednoczone obok USA czy Holandia obok Niderlandy.

Przy okazji – warto wiedzieć, że od wyrazu Italia, w języku polskim nie tworzy się nazw mieszkańców.

Co ciekawe

Podobno przed II wojną światową Włosi zwrócili się do polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych z prośbą, by nazwę Włochy zamienić na Italię. Odpowiedź naszych władz była następująca: – Dobrze, zgodzimy się na Italię, ale wtedy, gdy Wy nazywać nas będziecie Polską, a nie Polonią.

Zaskakująca włoszczyzna

Włoszczyzna to pęczek warzyw i natek. Zgodnie ze „Słownikiem języka polskiego” pod red. Witolda Doroszewskiego, włoszczyzna to: ‘warzywa, które daje się do rosołu, do zupy: pietruszka naciowa, koper włoski, pory, selery, sałata rzymska, trybula, szalotka, kalarepa, kalafiory’. Pochodzenie słowa włoszczyzna znają wszyscy Polacy, ponieważ warzywa te przybyły wraz z królową Boną z Włoch. Ale czy wszyscy wiedzą, że wyraz włoszczyzna ma także drugie znaczenie? Otóż włoszczyzna to także język włoski – tak jak polszczyzna to ‘język polski’, a angielszczyzna – ‘język angielski’.

Warszawskie Włochy

Jak już wcześniej wspomniałam, rzeczownik Włochy to także  nazwa dzielnicy Warszawy. Trzeba jednak pamiętać, że tę nazwę inaczej odmieniamy niż nazwę państwa i dlatego mówimy i piszemy: Mieszkam we Włochach. (Nie: we Włoszech). Mieszkańcy tej dzielnicy także inaczej się nazywają. Mężczyzna to włochowianin (w D.: włochowianina),a kobieta – włochowianka (w D. l. mn.: włochowianek).

Drogim Czytelnikom, jeszcze wypoczywającym, życzę wiele radości, dobrego odpoczynku i udanych wojaży – niezależnie od tego, czy we Włoszech, czy we Włochach lub jeszcze gdzie indziej.

Barbara Ellwart

Zdjęcie: pexels.com