Zbędny, ale wszędobylski projekt

Zdanie „Uczestniczyliśmy w projekcie współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej.” jest zrozumiałe, ponieważ rzeczownik projekt od kilkunastu lat funkcjonuje w polszczyźnie w nowym znaczeniu. Słyszy się o projektach unijnych, o projektach naukowo-badawczych, o projektach edukacyjnych. Jednak słowo projekt użyte w tym nowym znaczeniu nadal wywołuje wiele kontrowersji.

Dlaczego zaakceptowanie tego neosemantyzmu budzi sprzeciw językoznawców i wielu użytkowników naszego języka? W jaki sposób funkcjonujące od wielu lat w polszczyźnie słowo projekt nabyło nowego znaczenia?

Projekt w nowym znaczeniu

Słowo projekt w zdaniu: Projekt naukowo-badawczy jest współfinansowany przez UE.oznaczaprzedsięwzięcie, zadanie, które musi być przeprowadzone i skończone’ (zrealizowane). Przy czym projekty naukowo-badawcze to ‘prace naukowo-badawcze, przedsięwzięcia, innowacyjne działania, na które otrzymuje się tzw. granty (dotacje w drodze konkursu)’. A zatem rzeczownik projekt w tym przykładzie ma nowe znaczenie, różniące się od tych, które dotąd notowały słowniki.

Pierwotne znaczenie

Wyraz projekt tradycyjnie używany jest w znaczeniach:

  • ‘zamierzony plan działania, postępowania’; ‘pomysł’, zamysł’, np. „projekt (‘plan, pomysł’) podróży” oraz
  • ‘plan, szkic czegoś’, np. „projekt budowli, przedsięwzięcia”; ‘wstępna wersja jakiegoś dokumentu’, np. „projekt ustawy”.

Przywołana definicja ujawnia, że w polszczyźnie jednym z najważniejszych elementów znaczeniowych wyrazu projekt jest ‘niegotowość’, pierwszy lub jeden z pierwszych etapów jakiegoś przedsięwzięcia, działania. Ten element znaczeniowy odnajdujemy również w synonimach tego leksemu: zamysł, plan, przewidywanie, szkic, myśl, pomysł, koncepcja, propozycja, założenie, schemat, model, zarys.

Z tego powodu osoby przyzwyczajone do tradycyjnego znaczenia słowa projekt – zgodnego z etymologią (łac. proiectus ‘wysunięty do przodu’) – dziwią się, w jaki sposób projekt (‘pomysł’) może być dziełem skończonym, bo niewątpliwie w zdaniu „Uczestniczyliśmy w projekcie współfinansowanym przez UE.” jest mowa o przedsięwzięciu realizowanym i skończonym.

Z porównania tradycyjnego znaczenia rzeczownika projekt z jego nowym znaczeniem jednoznacznie wynika, że nowe znaczenie „kłóci się” ze starym.

Źródło nowego znaczenia

Wyraz od lat funkcjonujący w polszczyźnie nabrał – pod wpływem angielskiego rzeczownika project – nowego znaczenia. W angielszczyźnie słowo project – poza znaczeniem ‘plan, szkic, coś wstępnego’ – występuje także w znaczeniu ‘przedsięwzięcie, zwykle poważne, wymagające pracy i zaangażowania, z satysfakcjonującym wynagrodzeniem za pracę i wysiłek’.

Krytycy nowego znaczenia

Czy musieliśmy nowy sens wyrazu projekt na siłę przejmować?– pytają użytkownicy języka polskiego – oburzeni nieuzasadnioną neosemantyzacją.

Rzeczywiście, projekt w nowym znaczeniu stanowi przykład niepotrzebnego kalkowania do polszczyzny wszystkiego, co angielskie – bez refleksji, czy to jest konieczne.

Tytuły projektów

Jeśli po słowie projekt pojawia się nazwa własna przedsięwzięcia, to należy ją pisać wielką literą i wyróżniać cudzysłowem lub kursywą, np. projekt „Most do sukcesu” lub projekt „Pomorze”.

Z przymrużeniem oka

Profesorowi Jerzemu Bralczykowi ktoś pochwalił się kiedyś, że miał aż osiem projektów.

– I co, nic z tego nie wyszło? – z przekąsem zapytał profesor, wiedząc, że z pomysłami tak bywa.

Ależ nie, wszystkie zrealizowałem! – zabrzmiała odpowiedź.

Jak widać, osoba rozmawiająca z profesorem rozumiała już sens słowa projekt po nowemu.

Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej