Trudności z nabywanym prawem

Najczęściej kupowanie, nabywanie sprawia przyjemność, radość. Można nabyć książki, meble, działkę. Nabywanie nowych doświadczeń, sił, zdrowia też cieszy. Ale dlaczego czasownik nabywać (nabyć), występując z rzeczownikiem prawo, powoduje wątpliwości – sprawdzimy.

Nabyć, nabywać
Czasownik nabyć (nabywać) znaczy:
1. „otrzymać coś na własność za pieniądze lub przez wymianę; kupić”, czyli można powiedzieć: Jan nabył nowy dom i mieszkanie za gotówkę. Maria nabyła książki w antykwariacie.;
2. „osiągnąć coś, dojść do czegoś, zyskać coś, zdobyć”, np.: Jan nabywa wprawy w wykonywaniu czynności wymagających precyzji. Maria nabywała ogłady u swojej babci.
Przytoczone przykłady ujawniają, że czasownik nabywać może łączyć się z rzeczownikami albo w bierniku, albo w dopełniaczu i że forma rzeczownika przy tym czasowniku zależy od znaczenia czasownika (czy znaczy ‘kupić’, czy ‘osiągnąć’) i od tego do jakiej kategorii znaczeniowej ten rzeczownik należy (np. czy nazywa ‘rzecz’, czy ‘cechę’). A zatem:
* czasownik nabywać w pierwszym znaczeniu (‘kupić’) łączy się z rzeczownikami w bierniku, np.: nabył (co?) dom, mieszkanie, samochód, meble,
a
* czasownik nabywać w drugim znaczeniu łączy się z rzeczownikami w dopełniaczu, np. nabył (czego?) wprawy, ogłady, wiedzy.

Kłopotliwe prawo
Problem pojawia się, gdy słowo nabywać ma wystąpić z rzeczownikiem prawo o znaczeniu ‘uprawnienie’. Jedni używają tego rzeczownika w bierniku, inni w dopełniaczu. Na dodatek w słownikach języka polskiego brak informacji na temat poprawnego łączenia tych słów.
Wiele osób zalicza rzeczownik prawo do grupy, w której występują rzeczowniki oznaczające cechy (np. ogłady), umiejętności (np. wprawy) lub wiadomości (np. wiedzy) i dlatego słowo prawo często występuje błędnie w dopełniaczu.
Przypomnę, że słowa prawo i uprawnienie mają następujące formy w mianowniku, dopełniaczu i bierniku:
M.: (co?) prawo, uprawnienie (w l. mn.: prawa, uprawnienia)
D.: (czego?) prawa, uprawnienia (w l. mn.: praw, uprawnień)
B.: (co?) prawo, uprawnienie (w l. mn.: prawa, uprawnienia)

Zdaniem językoznawców, rzeczownik prawo (w znaczeniu ‘uprawnienie’) nie należy do żadnej z tych kategorii znaczeniowych (cechy, umiejętności, wiadomości) i przy czasowniku nabywać występuje w bierniku.
Dlatego należy pisać:
Pracownik nabywa prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego. Pracownicy nabywają uprawnienia do nagród w nowym zakładzie pracy . Pracownica nabyła prawo do emerytury. Jan podjął pracę i dlatego nabył prawo do wynagrodzenia.

Negacja
Oczywiście, po negacji zdania rzeczownik w bierniku staje się rzeczownikiem w dopełniaczu, i tak:
Pracownik nie nabywa prawa do pierwszego urlopu wypoczynkowego. Pracownicy nie nabywają uprawnień do nagród w nowym zakładzie pracy. Pracownica nie nabyła prawa do emerytury. Jan nie nabył prawa do wynagrodzenia.

Jeszcze jedno znaczenie
Czasownik nabyć się ma zupełnie inne znaczenie niż nabyć. W Słowniku języka polskiego czytamy:
nabyć się – „długo gdzieś lub z kimś pobyć; spędzić gdzieś dłuższy czas”. Przykłady: Nabyć się nad morzem, w górach, na świeżym powietrzu – to moje marzenie. Nabyli się razem, spędzając wspólnie urlop.
Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej