Wśród słów modnych od jakiegoś czasu pojawia się przymiotnik „epicki”. Występuje w tak różnych kontekstach, że wzbudza ciekawość. Epickie są już nie tylko utwory literackie, filmy, ale też spotkania biznesowe, imprezy towarzyskie, rozgrywki sportowe, a nawet buty. Wobec tego, co to słowo znaczy?

Dotychczasowe znaczenie

Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego PWN, przymiotnik epicki (greckie epikós) pochodzi od rzeczownika: epika, zaś słowo epika to: ‘jeden z trzech rodzajów literackich (obok liryki i dramatu) obejmujący utwory, których podstawową formę wypowiedzi stanowi narracja’. Wyraz pochodzi od gr. épos – czyli ‘słowo’, ‘poezja epicka’ (w języku francuskim – epique, a w łacińskim – epicus). W słownikuwidnieją jeszcze definicje: poemat epicki – ‘utwór poetycki z wyraziście zarysowaną fabułą, zwykle o jednym wątku’ oraz teatr epicki – ‘jedna z odmian dramatu współczesnego, zrywająca z tradycją realistycznego dramatu mieszczańskiego’.

Przymiotnikowi epicki  poza znaczeniem: ‘charakterystyczny dla epiki’ przypisuje się także znaczenie: ‘opisowy, opowiadający’. Doroszewski, definiując ten wyraz, pisze, że: epicki znaczy ‘należący do rodzaju literackiego – epiki, właściwy, charakterystyczny dla epiki, rozlegle ujmujący temat, opisujący, opowiadający’.

Wobec tego nasuwa się pytanie: Jak należy rozumieć sformułowania: „epicka impreza”, „epicki mecz”, „epicki film”, „epicka porażka”, „epickie buty”?

Nowe znaczenia słowa epicki

Zacznijmy od „epickiego filmu”. Jeżeli osobie opisującej film chodzi o to, że stanowi on pełen rozmachu i złożony narracyjnie obraz ukazywanej na ekranie rzeczywistości, to wszystko jest zrozumiałe, ale wątpliwości pojawiają się, gdy z kontekstu wynika, że przymiotnik „epicki” został użyty w znaczeniu: ‘fantastyczny, wspaniały’ lub ‘okropny, druzgocący’.

W sformułowaniach: „epicka impreza”, „epicki mecz”, „epicki film”, „epicka porażka”, „epickie buty” słowo „epicki” oznacza: ‘wyjątkowy, wspaniały, cudowny, fantastyczny, fajny, niesamowity’ lub ‘fatalny, okropny, zły, druzgocący’.

Skąd wzięły się te znaczenia? W jaki sposób istniejący od lat przymiotnik „epicki” uzyskał nowy sens i stał się neosemantyzmem, czyli wyrazem, który otrzymał nowe znaczenie?

Źródło neosemantyzmu

Interesujący nas neosemantyzm „epicki” w polszczyźnie pojawił się pod wpływem języka angielskiego. W angielszczyźnie słowo epic ma szerszy zakres znaczeniowy. Znaczy nie tylko ‘związany z epiką, epicki – opisowy, opowiadający’, ale także ‘imponujący, epokowy, heroiczny, wyjątkowy, spektakularny, totalny, wspaniały, cudowny, fantastyczny’. Prawdopodobnie internauci i miłośnicy gier komputerowych upowszechnili nowe znaczenie przymiotnika epicki pod wpływem sformułowań: epic win i epic fail. Wyrażenie epic win znaczy ‘wielkie, wspaniałe zwycięstwo’, a powiedzenie epic fail  (skrót od epic failure) używane jest w znaczeniu ‘totalna porażka, wielka wpadka, katastrofa’. Przy czym warto dodać, że fail to czasownik o znaczeniu ‘nie powieść się, doznać niepowodzenia’. Co ciekawe, angielskie słowo epic już kilkanaście lat temu było przetłumaczone na język polski w nowym znaczeniu. Na przykład tytuł amerykańskiego filmu z 2007 roku „Epic Movie” (w reżyserii Jasona Friedberga i Aarona Seltzera), polscy dystrybutorzy przetłumaczyli jako „Wielkie kino”. Jak pisze Maciej Malinowski, „była to parodia największych przebojów kinowych lat wcześniejszych. Jak widać, już wtedy sięgnięto po słowo epicki w nowej definicji, wcześniej nieznanej”.

Reasumując

Jestem przekonana, że obecnie niektóre neosemantyzmy, na przykład „epicki”, są zbędne, bo mamy wiele polskich słów o charakterze oceniającym. Ale – żeby nie wpaść w zbyt poważny ton –  z przymrużeniem oka zatytułowałam ten artykuł „Epicki neosemantyzm”. A odpowiedź na pytanie, co w tym kontekście znaczy słowo epicki (‘wspaniały’ czy ‘fatalny’?), pozostawiam Drogim Czytelnikom. J

Barbara Ellwart