Z górki na dwojgu sankach

Zima, śnieg, a zwłaszcza ferie sprzyjały zabawom na świeżym powietrzu. Dorośli, dzieci i młodzież jeździli na nartach, łyżwach i sankach. Niektórym uczestnikom zimowych atrakcji problemy sprawiało informowanie o tym, ile sań brało udział w kuligu. Zastanawiano się, czy należy powiedzieć cztery sanie, czy czworo sań. Pytano mnie, które sformułowanie jest poprawne: w trzech saniach czy w trojgu sań, a może w trojgu saniach oraz dlaczego mamy kłopot z odmianą liczebników z rzeczownikiem sanie?

Faktycznie odmiana tych wyrazów nurtuje wielu użytkowników polszczyzny. Zapewne nieraz zastanawialiście się Państwo nad tym, czy zjeżdżamy na dwóch sankach, czy na dwojgu sankach; jak poprawnie odpowiedzieć na pytania: ile sań stoi przed domem, ilu saniom się przyglądam, ilu sanek jeszcze nie ma?

Najpierw odpowiem na pytanie, dlaczego mamy kłopot z odmianą liczebników z rzeczownikiem sanie.

Otóż słowo sanie należy do niewielkiej grupy rzeczowników, które występują tylko w liczbie mnogiej, a liczebniki z nimi łączące się to rzadko stosowane liczebniki zbiorowe, które w specyficzny sposób łączą się z rzeczownikami.

Rzeczowniki tylko w liczbie mnogiej

W języku polskim większość rzeczowników odmienia się przez liczby, np. (jeden) dom – (dwa) domy, ale są także rzeczowniki, które nie mają liczby pojedynczej. Należą do nich wyrazy: sanie, sanki, nożyce, drzwi, skrzypce, schody.

Z tymi rzeczownikami łączą się tylko liczebniki zbiorowe, typu: dwoje, czworo, sześcioro, dziesięcioro.

Liczebniki zbiorowe

Liczebniki zbiorowe łączą się z rzeczownikami nazywającymi małe osoby (dwoje dzieci) i małe zwierzęta (pięcioro kurcząt) oraz z rzeczownikami, które występują tylko w liczbie mnogiej (sanki, drzwi).

Odmiana liczebników zbiorowych z rzeczownikami

Przyjrzyjmy się formom liczebników zbiorowych i towarzyszących im rzeczowników.

Dwoje kociąt bawiło się na trawniku. (dwoje – mianownik, kociąt – dopełniacz)

• Dziadek nie znalazł trojga wnucząt. (trojga – dopełniacz, wnucząt – dopełniacz)

• Mama dała pięciorgu dzieciom kolorowe kredki. (pięciorgu – celownik, dzieciom – celownik)

• Na wystawie zobaczyłam czworo skrzypiec. (czworo – biernik, skrzypiec – dopełniacz)

• Wyszedłz sześciorgiem szczeniąt. (sześciorgiem – narzędnik, szczeniąt – dopełniacz)

• W pięciorgu schodach są szpary. (pięciorgu – miejscownik, schodach – miejscownik)

Jak widać, rzeczownik towarzyszący liczebnikowi zbiorowemu czasami występuje w tym samym przypadku co liczebnik, a czasami w innym, czyli w dopełniaczu.

Przykładowo w „pięciorgu schodach” liczebnik i rzeczownik są w tym samym przypadku – w miejscowniku, a zatem zachodzi między nimi związek zgody, natomiast gdy liczebnik zbiorowy jest np. w mianowniku, to rzeczownik występuje w dopełniaczu, czyli zachodzi między nimi związek rządu, bo liczebnik wymaga, by rzeczownik był w dopełniaczu.

Odmiana liczebnika dwoje z rzeczownikiem sanie

Opisana zasada dotyczy wszystkich połączeń rzeczowników z liczebnikami zbiorowymi – również wyrażenia dwoje sań.

Oto prawidłowa odmiana:

M.: dwoje sań – Dwoje sań brało udział w kuligu.
D.: dwojga sań – Jeszcze nie ma dwojga sań.
C.: dwojgu saniom – Przyglądam się dwojgu saniom.
B.: dwoje sań – Zauważyłem dwoje sań.
N.: dwojgiem sań – Pojechali dwojgiem sań
Ms.: dwojgu saniach – W dwojgu saniach nie było dzieci.

A zatem, odpowiadając na początkowe pytania, informuję, że poprawne formy to:Czworo sań brało udział w kuligu.” iW trojgu saniach siedzieli dorośli.”.

Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej