Coraz więcej dekad

Co to jest dekada?

Czy okres od 2005 do 2014 roku można nazwać dekadą?

Pochodzenie i znaczenie wyrazu dekada

Słowo dekada pochodzi z języka greckiego (gr. déka = dziesięć) i oznacza:

„okres dziesięciu dni, tygodni, miesięcy lub lat”, na przykład pierwsza dekada miesiąca to dziesięć pierwszych dni: od pierwszego do dziesiątego dnia tego miesiąca (1-10 stycznia, 1-10 lutego, 1-10 marca itd.) oraz

„przedział obejmujący w zbiorze wartości danej wielkości fizycznej wartość od a do 10a”, np. dekagram (deka- + gram) to jednostka masy (wagi) równa dziesięciu gramom.

Cząstka deka – to pierwszy człon złożonych nazw miar systemu metrycznego, oznaczających jednostki 10 razy większe od jednostek podstawowych, wyrażonych w drugiej części nazw złożonych, np. wspomniany dekagram lub jednostka miary długości równa 10 metrom – dekametr (deka- + metr) czy dekalumen (deka– + lumen) – jednostka siły światła równa dziesięciu lumenom.

W historii – dekada oznaczała także „dziesięciodniowy tydzień (30-dniowego miesiąca) republikańskiego kalendarza Wielkiej Rewolucji Francuskiej” (1789 r.).

Dekada w pierwszym znaczeniu

Oto przykłady użycia słowa dekada jako okresu dziesięciu dni, tygodni…”:

  • Spotykają się zawsze w drugiej dekadzie miesiąca, czyli między jedenastym a dwudziestym dniem.
  • Mamy teraz drugą dekadę XXI wieku.
  • Studenci zorganizowali dekadę książki historycznej.

Dziesięciolecie

Okres dziesięciu lat nazywany dekadą lub dziesięcioleciem zwykle obejmuje lata liczone od roku kończącego się cyframi „01”, „11”, „21” itp. do najbliższego roku kończącego się zerem, jak: „00”, „10”, „20”, „30” itp. Licząc w ten sposób, rozumiemy, że dziewiąta dekada XX wieku obejmowała lata 1981-1990, a dziesiąta dekada XX wieku – lata 1991-2000, natomiast pierwsza dekada XXI wieku to lata 2001-2010, druga to lata 2011-2020, a trzecia –  2021-2030.

Nietypowe dekady

W programach radiowych i telewizyjnych coraz częściej słyszymy o dekadach od 2008 albo od 2013 roku i wtedy powstaje pytanie, czy okres dziesięciu lat, trwający np. od 1997 do 2006 roku, jest dekadą, czy nie jest.

Czytelnik „Magazynu Solidarność” zadał podobne pytanie: „Czy okres od 2005 do 2014 roku można nazwać dekadą?”.  Pytanie to odnosiło się do następującej informacji: „Od początku 2005 r. do końca 2014 r. organizujemy pomoc dla chorych dzieci. W tej dekadzie udało nam się zachęcić do współpracy wielu zamożnych darczyńców”.

Ponieważ słowniki na ten temat milczą, więc sprawdziłam, co o tym mówią językoznawcy. Zdaniem profesora Mirosława Bańko z Uniwersytetu Warszawskiego, dekady można liczyć od różnych dat, np. od roku 1998 czy od 2008, ale jednocześnie prof. Bańko zwraca uwagę na to, że bardziej wyraziste jest stosowanie wyrazu dekada do lat: 1991-2000, 2001-2010, 2011-2020.

A zatem na pytanie Czytelnika: „Czy okres od 2005 do 2014 roku można nazwać dekadą?” odpowiadam twierdząco, ale uprzedzam, że takie „nietypowe dekady” często powodują, że wypowiedź jest dwuznaczna i trzeba upewniać się dodatkowo, że nasi rozmówcy wiedzą, o których latach mówimy, albo zastąpić słowo „dekada” innym sformułowaniem. W przytoczonej informacji Czytelnika występuje właśnie taka dwuznaczność, ponieważ pomoc organizowana jest na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI w. Sformułowanie „w tej dekadzie”, można zrozumieć albo jako okres od 2005 do 2014 roku, albo jako drugą dekadę XXI w. (2011-2020). Z tego powodu proponuję zmienić drugie zdanie na: W ciągu tych dziesięciu lat udało nam się zachęcić do współpracy wielu zamożnych darczyńców.

Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej