Niepozorne, a jednak ciekawe „nijak”

Co znaczy krótkie słowo „nijak”? Czy mówimy „to nijak się ma do tego”, czy „to nijak się nie ma do tego”? Kiedy słowo „nijak” wymaga formy zaprzeczonej czasownika przy pomocy partykuły „nie”, a kiedy „nie” jest zbędne?

Znaczenie przysłówka „nijak”

Zgodnie ze „Słownikiem języka polskiego” słowo „nijak” znaczy:

1. pot.w żaden sposób’,

2. pot. niezbyt dobrze pod względem samopoczucia’.

Przede wszystkim trzeba zauważyć, że słowo „nijak” zwykle stosuje się w mowie potocznej i dlatego w słowniku występuje skrót pot. – oznaczający, że jest to wyraz potoczny, używany w języku mówionym, codziennym.

Najczęściej wyraz ten stosowany jest w związku frazeologicznym (coś) nijak się ma do (czegoś).

Wprawdzie słownik podaje tylko dwa znaczenia, gdy jednak przyjrzymy się poniższym przykładom, zauważymy, że to krótkie słówko zastępuje zaskakująco wiele różnych wyrazów lub wyrażeń przyimkowych (bliskoznacznych); co z jednej strony – pokazuje, jak wiele odcieni znaczeniowych zawiera słowo „nijak”, a z drugiej – sugeruje, że można je zastąpić wieloma innymi wyrazami, bogacąc w ten sposób swoją wypowiedź.

Oto kilka przykładów użycia przysłówka „nijak”.

Jak się czujesz? Nijak.
Jak było na imprezie? Nijak.
Jak on wyglądał? Nijak.
Jak wypadł na egzaminie? Nijak.
Nijak nie mogłem tego zrozumieć.
Nijak nie mogłem zasnąć.
Nijak nie mogła tego zrobić.
To nijak się ma do tego, co on prezentował.
Nijak iść w ciemnościach.
Nijak żyć samemu.

Na pierwsze pytanie: Jak się czujesz? –zamiast słowa „nijak”, można by odpowiedzieć, np.: niezbyt dobrze, nieciekawie, dziwnie, głupio, niepewnie, nieswojo, niewyraźnie, byle jak, niezręcznie, trudno stwierdzić;

a „nijak” w odpowiedzi na pytanie: Jak wypadł na egzaminie? – może oznaczać: bez fantazji, bez polotu, bez indywidualności, blado, mdło, nieciekawie, nieefektownie, niezajmująco, nijako, nudno, dziwnie, bez wyrazu.

Natomiast w zdaniuNijak nie mogłem tego zrozumieć. – „nijak” można zastąpić wyrażeniami:

W żadnym razie nie mogłem tego zrozumieć.
Żadną miarą nie mogłem tego zrozumieć.
Żadnym sposobem nie mogłem tego zrozumieć.

 Z partykułą „nie” czy bez niej

Wnikliwi użytkownicy polszczyzny często zadają pytanie, czy po przysłówku „nijak”, a przed czasownikiem potrzebna jest partykuła „nie”.

Na to pytanie nie można odpowiedzieć jednoznacznie, ponieważ są sytuacje, kiedy wymagane jest zaprzeczenie i są sytuacje, gdy niepotrzebna jest partykuła „nie”.

„Nijak” z czasownikiem poprzedzonym partykułą „nie”

Z czasownikiem „móc” słowo „nijak” zawsze wymaga obecności partykuły „nie”, np.:

Nijak nie mogłem tego zrozumieć.
Nijak nie mogłem zasnąć.
Nijak nie mogła tego zrobić.

„Nijak” bez zaprzeczonego czasownika

W połączeniu z czasownikiem w bezokoliczniku „nijak” nie występuje z zaprzeczonym czasownikiem, jak w przykładzie: Nijak iść w ciemnościach.

Kłopotliwe „coś nijak się ma do czegoś”

Najwięcej wątpliwości mamy z powszechnie używanym związkiem frazeologicznym „coś nijak się ma do czegoś”, czyli ‘coś nie ma związku z czymś’.

Wiele osób mówi i pisze błędnie: „to nijak się nie ma do tego”, używając partykuły „nie” (nie ma).

Pamiętajmy!

Poprawne jest sformułowanie: „(coś) nijak się ma do (czegoś)”, jak w przykładach:

To nijak się ma do tego, co on prezentował.
Chociaż tytuł filmu jest taki sam jak tytuł książki, to jednak ta książka nijak się ma do filmu.

Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej