Minister – sługa

Słowa „minister”, „premier” nieustannie są używane, zwłaszcza w prasie, radiu, telewizji i Internecie. A co one znaczą i jakie jest pochodzenie tych pojęć? W jaki sposób odmieniać rzeczownik „minister”, gdy odnosi się do kobiety na stanowisku ministra?

Minister

Współczesna słownikowa definicja rzeczownika „minister” brzmi: ‘wysoki urzędnik państwowy, który jest członkiem rządu (Rady Ministrów) i kieruje ministerstwem’.

W znaczeniu potocznym – niezależnie od uregulowań konstytucyjnych – mianem ministra określa się także inne osoby, pełniące ważne funkcje w administracji rządowej, np. sekretarzy i podsekretarzy stanu czy pełnomocników rządu. W liczbie mnogiej stosuje się formę: ministrowie (nie: ministrzy).

Kobieta na stanowisku ministra

Zgodnie ze Słownikiem  poprawnej polszczyzny (PWN), w sytuacji, gdy ministerstwem kieruje kobieta, „rzeczownik minister najczęściej jest nieodmieniany1) lub odmienia się jak ten rzeczownik w rodzaju męskim (z wyjątkiem M. lm = M. lp)”, np.

1a. Kolejny minister (mężczyzna) został odwołany ze stanowiska.

1b. Kolejna minister (kobieta) została odwołana ze stanowiska.

2a. W gazecie ukazał się wywiad z nowym ministrem, Janem Kowalskim.

2b. W gazecie ukazał się wywiad z nowym ministrem, Marią Kowalską.

lub

2b. W gazecie ukazał się wywiad z nowym ministrem, panią Marią Kowalską.

3a Przedstawiam państwu dwóch nowo powołanych ministrów, pana Macieja Kowalskiego i pana Krzysztofa Nowaka.
3b. Przedstawiam państwu dwóch nowo powołanych ministrów, panią Marię Kowalską i panią Krystynę Nowak.

4a. Urzęduje tu dwóch panów ministrów, Maciej Kowalski i Edward Mikulski.

4b. Urzędują tu dwie panie minister, Maria Kowalska i Ewa Mikulska.

Skrót min.

Skrót wyrazu: ministermin. Kowalski lub min. Kowalska – pisany jest z kropką i stawiany zwykle przed nazwiskiem lub przed imieniem i nazwiskiem.

  • Gdy dotyczy mężczyzny, czytany jest jako cały, odmieniany wyraz: „Podróż min. (czyt. ministra) Jana Kowalskiego do Francji”.
  • Gdy dotyczy kobiety, czytany jest jako cały, nieodmieniany wyraz: „Podróż min. (czyt. minister) Zofii Kowalskiej do Francji”.

Premier

W naszym kraju najważniejszym ministrem jest prezes Rady Ministrów, szef gabinetu, stojący na czele rządu, zwyczajowo zwany premierem. Słowo premier pochodzi z języka łacińskiego (primus – ‘pierwszy’), ale do polszczyzny weszło za pośrednictwem języka francuskiego, w którym również znaczy –‘pierwszy’. W liczbie mnogiej stosuje się formę: premierzy (nie: premierowie).

Uwaga: można – „mianować kogoś premierem”, ale: trzeba – „mianować na stanowisko premiera (nie: na premiera).

Etymologia ministra

Słowo „minister” pochodzi od łacińskiego wyrazu „minister” – znaczącego ‘sługa, pełnomocnik’(od: „ministrare” – ‘służyć’, podawać do stołu’). Początkowe znaczenie słowa „minister” stanowiło antonim2)  wyrazu „magister” – ‘zwierzchnik, przełożony’. Po latach wyraz „minister” zmienił swoje znaczenie i zaczął oznaczać ‘wysokiego urzędnika państwowego’, a wspomniany „magister” stał się ‘nauczycielem biegłym w praktyce nauczania’. Można żartobliwie stwierdzić, że „minister” wyprzedził w hierarchii społecznej „magistra”.

A może członkom rządu należałoby co jakiś czas przypominać etymologię słowa „minister”, by pamiętali, komu powinni służyć…?

Barbara Ellwart

1) Na temat form: ministerka lub ministra pisałam w innym artykule.
 2) Antonim to każdy wyraz z pary słów mających przeciwstawne znaczenia, np. twardy – miękki.
[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej