Chojnice wśród sosen

Skąd wywodzi się nazwa miejscowości Chojnice? Dlaczego nazwa ma formę liczby mnogiej?

Okres letnich urlopów się skończył, ale wspomnienia pozostaną. W tym roku urlop spędzałam w Borach Tucholskich. Gdy byłam w Chojnicach, uzmysłowiłam sobie, że nie napisałam jeszcze artykułu o nazwie tego miasta.

Etymologia nazwy

Nazwa Chojnice kojarzy się z nazwą drzewa nazywanego w gwarach pomorskich „chojna”, czyli z sosną. Chojnice powstały na terenie pokrytym lasami sosnowymi. Skojarzenie jest słuszne, ale pochodzenie nazwy wymaga dokładniejszego wyjaśnienia. Otóż przez lasy sosnowe płynęła rzeka Chojnica, która wpadała do Brdy. Jak pisał profesor Hubert Górnowicz, nazwa rzeki została utworzona od przymiotnika ch(w)ojna przy pomocy formantu -ica i „określała rzekę płynącą wśród ch(w)ojen, czyli wśród sosen”.

Na Pomorzu Gdańskim formanty „-ica” i „-nica” często wykorzystywano do tworzenia nazw rzek od nazw drzew i innych roślin rosnących w okolicy danej rzeki. Na przykład rzeka Cisownica płynęła wśród cisów, Brzeźnica – wśród brzóz, Dębica lub Dębnica – wśród dębów, Grabica – wśród grabów, Jesienica – wśród jesionów, a Drzewica – wśród różnych drzew.

Od nazwy rzeczki Chojnica powstały trzy nazwy miejscowe: osada Chojnica (która później stała się miastem), osada Jakuszowa Chojnica (którą wchłonęło rozrastające się miasto) i Mała Chojnica (obecnie wieś Chojniczki). Pierwotnie te trzy osady powstały nad rzeczką Chojnicą i dlatego przejęły od niej nazwy. Warto dodać, że nazwa miejscowości (Chojnica/Chojnice) pozostała, a nazwa rzeczki uległa zapomnieniu.

Co ciekawe, na Pomorzu Gdańskim występuje bardzo dużo nazw miejscowych utworzonych od nazw rzek, nad którymi leżały te miejscowości. Takimi nazwami są między innymi: omawiane Chojnice – od nazwy rzeczki Chojnica, Gdańsk– od nazwy rzeki Gdania, Czersk – od: Czernica, Puck – od: Putnica, Słupsk – od: Słupia, Sopot – od: Sopot.

Chojnica czy Chojnice

Osada, na miejscu której powstało miasto Chojnice, pierwotnie miała nazwę w liczbie pojedynczej Chojnica (tak jak rzeczka Chojnica). W zachowanych dokumentach nazwa miejscowości po raz pierwszy pojawiła się w 1275 roku. Wśród najstarszych zapisów zachowały się: Choynicza (1456 r.), Choynycza, Choinicza, Choinica (1624 r.)

Dopiero w XVII wieku zaczęła pojawiać się nazwa w liczbie mnogiej, np.: Choynicze (1454 r.), Chojnice (1664 r.). Od końca XVII wieku nazwa miasta występowała już tylko w liczbie mnogiej: Choynice (1682), Chojnice (1880). Obecnie też obowiązuje forma liczby mnogiej. W tym momencie nasuwa się pytanie: Co spowodowało, że nazwa Chojnica uzyskała formę liczby mnogiej? Prawdopodobnie wynika to z tego, że obecna miejscowość powstała z połączenia Chojnicy i Jakuszowej Chojnicy i nazwa obejmuje dwie Chojnice.

Reasumując

Obecna nazwa Chojnice (wcześniej Chojnica) jest polską nazwą topograficzną, ponowioną od nazwy rzeki Chojnica. Przy czym nazwa rzeki pochodziła od wyrazu pospolitegonazwy drzewa chojna (‘sosna’).

Natomiast dwuczłonowa nazwa Jakuszowa Chojnica wywodzi się od nazwy osobowej Jakusz (zdrobnienie od Jakub), która jest członem dzierżawczym, oraz z członu topograficznego, ponowionego od nazwy rzeki Chojnica. Z nazwy wynika, że Jakuszowa Chojnica była własnością Jakusza*).

Barbara Ellwart

*) Zdaniem prof. Edwarda Brezy Jakusz to przydomek szlachecki Gostomskich z Gostomina w powiecie kościerskim.

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej