Ni to, ni owo

Co to jest „ni” – spójnik czy partykuła? W jakich sytuacjach stosujemy to tajemnicze „ni”? Czy przed powtórzonym „ni” stawiamy przecinek?

Zanim odpowiem na te pytania, sprawdźmy, kiedy stosujemy „ni”.

Przykłady występowania spójnika „ni”

1.

Nie miał pieniędzy ni sławy.
Widział coś ni to we śnie, ni na jawie.
Miała włosy ni to blond, ni to siwe.
Mruczał coś ni to do siebie, ni to do nas.
Jeść nie chciał ni humoru dobrego nie miał.
Słońce tu nie dojdzie ni ptak nie doleci.

2.

– Adam wczoraj pojawił się w pracy ni stąd, ni zowąd i ni z tego, ni z owego zaczął krzyczeć – relacjonowała Anna.
– A na pytanie, co się stało, odpowiedział tajemniczo: „Ni to, ni owo” – dodała Beata.
– Potem coś zawile mówił o Tomaszu, ale na pytanie, czy on postąpił dobrze, czy źle, usłyszeliśmy odpowiedź: „Ni tak, ni siak” – wtrąciła Anna.
– Rozmawiamy już pięć minut, a wy mi jeszcze nic konkretnego o Adamie i całej sytuacji nie powiedziałyście – zauważył Jan.
– A bo to ni pies, ni wydra – mruknęła Anna.
– Zobaczcie, co ten Adam teraz robi, on do tego towarzystwa zupełnie nie pasuje. Ni przypiął, ni przyłatał zaczął śpiewać – zauważył Jan.
– A wczoraj wieczorem, gdy przyszedł do nas, to stanął i ni be, ni me – odrzekła Anna.
– Czy wiecie, co stało się z Piotrem? – ni stąd, ni zowąd zapytał Jan.
– Nie mam pojęcia – odpowiedziała Anna.
Ani słychu, ani widu – dodała Beata.
Ni w ząb tego wszystkiego nie rozumiem – westchnął Jan.

Tajemnicze krótkie „ni” jest skróconą formą spójnika „ani”.

Jak widać, w zdaniach, w punkcie pierwszym, spójnik „ni” łączy zaprzeczone równorzędne człony zdania lub zdania współrzędne. Często powtarza się go przed każdym z członów łączonych.

Natomiast w punkcie drugim (w rozmowie) „ni” występuje w dziewięciu związkach frazeologicznych.

Poniżej podaję, co znaczą najczęściej stosowane związki frazeologiczne z „ni”.

Związki frazeologiczne z „ni”:

* ni stąd, ni zowąd oraz ni z tego, ni z owego – ‘z niewyjaśnionych, nieznanych przyczyn, powodów, niespodziewanie, nieoczekiwanie’;

* ni mniej, ni więcej – ‘wyrażenie ekspresywne, poprzedzające informację nieoczekiwaną, zaskakującą’;

* ni to, ni owo oraz ni to, ni sio – ‘coś niedającego się bliżej określić, coś niezdecydowanego’;

* ni tak, ni siak – ‘ani tak, ani inaczej’, w sposób niezdecydowany, ani dobrze, ani źle’;

* ni pies, ni wydra – ‘lekceważąco o kimś lub o czymś niedającym się bliżej określić, zaklasyfikować’;

* ni z pierza, ni z mięsa – lekceważąco o człowieku nijakim, mającym charakter niezdecydowany, trudny do określenia’;

* ni przypiął, ni przyłatał – ‘o czymś zupełnie niepasującym, niedostosowanym do czegoś’;

* ni w pięć, ni w dziewięć (dziesięć) – ‘o czymś zupełnie niedostosowanym do sytuacji, niedorzecznym’;

* ni widu, ni słychu – ‘ani nie widać, ani nie słychać; ani widu, ani słychu’;

* ni be, ni me – ‘ani słowa, nic; ani be, ani me’.

* ni w ząb – ‘ani trochę, wcale, w ogóle; ani w ząb’, np. „Ni w ząb tego nie rozumiem”.

Uwaga!

W zdaniach, w których powtarza się „ni”, przed drugim (powtórzonym „ni”) stawiamy przecinek, np. „Ni to, ni owo…”.

„Ni” i „ani” jako dwie formy wzmocnionej partykuły przeczącej

„Ni” i „ani” występuje także jako przestarzała wzmocniona partykuła przecząca, na przykład w zdaniach: „Ni pożalić się komu”, „Ni śladu życia we wsi” oraz w przestarzałym związku frazeologicznym „Ni chybi” – znaczącym ‘niewątpliwie, niezawodnie, na pewno; ani chybi’, np. „Ni chybi, pojechał do stolicy”, „Ani chybi, będzie padać”.

Barbara Ellwart

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej