Pogódki. Wieś na pomorskim szlaku cysterskim

Na południowy zachód od Skarszew, jadąc w stronę Starej Kiszewy, czyli na Kociewiu, w dolinie Wierzycy leży jedna z najstarszych osad na ziemi pomorskiej zwana Pogódkami. Ponoć jest to jedyna taka nazwa miejscowości w Polsce i ma związek z pogodą. Chociaż niektórzy twierdzą, że nazwa wywodzi się od miejsca, w którym pogodzono różne formy ukształtowania terenu: rynnową dolinę rzeki z otaczającymi ją pagórkami. Są też lasy, łąki, a nawet oczka wodne. Warto też dodać, że w okolicach Pogódek, w lasach ciągnących się aż po jezioro Duży Margiel, znajduje się dziesięć głazów – pomników przyrody z osiemnastu rozlokowanych na całym Kociewiu. Nic dziwnego, że miejsce to jest wyjątkowo urokliwe, ale ma też interesujące zabytki.

W dokumentach pierwsza wzmianka o Pogódkach (Pogodcou) pojawiła się w 1198 roku. Jednak już w VIII–IX wieku miejscowość ta wchodziła w skład ziem przynależnych do plemienia zwanego Wierzyczanami, po którym do dzisiaj zachowały się fragmenty sporego grodu, niestety, gołym okiem coraz słabiej widocznego.

Najważniejszą datą dla Pogódek, zwanych wówczas Pogotechow, jest rok 1258, kiedy to książę lubiszewsko-tczewski Sambor II przekazał wieś i jej okolice konwentowi cystersów w Doberanie (Meklemburgia). Jeszcze w tym samym roku z polecenia księcia wzniesiono w Pogódkach drewniany kościół, a pierwszą uroczystą mszę świętą odprawiono 29 czerwca tegoż samego roku. Wzięli w niej udział nie tylko opat z Doberanu i książę Sambor II, ale również córka księcia Zwinisława Małgorzata, która była królową Danii. Ponad 400 lat później gdański malarz Andrzej Stech uwiecznił tę uroczystość na płótnie. Obraz „Darowanie cystersom Pogódek” znajduje się w pelplińskiej katedrze. Cystersom Pogódki niezbyt się podobały, osiedlili się tam dopiero w 1267 roku, aby już w 1276 roku przenieść się do Pelplina, gdzie funkcjonowali do kasacji klasztoru przez władze pruskie w 1823 roku.

Po przeniesieniu klasztoru do Pelplina kościół w Pogódkach stał się kościołem filialnym. Ponownie odzyskał status kościoła parafialnego po potopie szwedzkim, około 1660 roku. Był jednak zbyt mały, więc w latach 1701–1715 wzniesiono murowaną, barokową świątynię, o której można powiedzieć, że jest najpiękniejszym wiejskim kościółkiem na Kociewiu. Ten drewniany rozebrano w 1723 roku. W 1748 roku do Pogódek wrócili cystersi.

Nowy, murowany z cegły kościół pw. Apostołów Św. Piotra i Pawła jest budowlą jednonawową z transeptem. Do czasów współczesnych nie był przebudowywany, jedynie w latach 80. XIX wieku podwyższono wieżę i przykryto ją hełmem. Jej wnętrze ma jednorodny barokowo-rokokowy charakter. Nawę przykryto drewnianym stropem, na którym umieszczono pięć wielkich malowideł na płótnie z końca XIX wieku. Transept wieńczą sklepienia gwiaździste i krzyżowe. Wyposażenie kościoła zostało wykonane przez lokalne ludowe warsztaty związane z opactwem w Pelplinie. Na uwagę zasługuje ołtarz główny z patronami świątyni, ołtarze boczne (Wniebowzięcia Matki Boskiej, Chrystusa ukrzyżowanego, św. Jana Nepomucena, św. Bernarda z Clairvaux oraz Chrzest w Jordanie) – razem sześć ołtarzy, a także ambona, chrzcielnica, konfesjonały, ławy. Interesujące są też XVIII-wieczne rzeźby aniołów umieszczone na balustradzie chóru muzycznego. Część wyposażenia przeniesiono ze starego, drewnianego kościoła. Jest to m.in. kamienna kropielnica znajdująca się w kruchcie, a także XV-wieczna figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem ustawiona na tabernakulum ołtarza głównego.

Na przykościelnym cmentarzu znajduje się m.in. nagrobek Franciszka Nierzwickiego, zwanego Starym Frankiem, miejscowego Kociewiaka urodzonego w 1821 roku w Więckowach (miejscowość ta przynależała do parafii w Pogódkach), a zmarłego w 1904 roku, który był postacią niezwykłą. Samouk, zapalony bibliofil, działał społecznie, marzył o niepodległości Polski, był korespondentem różnych czasopism, pracował na roli, rzeźbił, grał na skrzypcach, pisał wiersze, a nawet… udał się na pieszą pielgrzymkę do Rzymu. Nazywa się go ojcem pisarstwa kociewskiego.

We wsi znajduje się nieczynny kościół poewangelicki z 1899 roku, monumentalna neogotycka budowla, niestety, w nie najlepszym stanie. Przez Pogódki przechodzi pieszy szlak turystyczny Szlak Grodzisk i Gotyku Kociewia, kajakowy szlak rzeką Wierzycą, a także trasa samochodowa „Pierścień Kociewski”. Warto też wspomnieć, że z Pogódek pochodziła Joanna Szczodrowska (żyła w latach 1902–1989), która walczyła w Legionach Polskich o wolność ojczyzny.

Tekst i zdjęcia Maria Giedz

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej