Kościół z ołtarzami szafkowymi

Wielu z nas jeździ samochodem tzw. starą jedynką, czyli trasą nr 91 z Gdańska do Tczewa. Tuż za Łęgowem leży miejscowość Różyny, na którą najczęściej nie zwraca się uwagi. Czasem zauważa się jedynie kolejny stary kościół usytuowany po lewej stronie, na niewielkim wzniesieniu. Takich niedużych świątyń stojących przy drogach niedaleko Gdańska jest wiele, więc rzadko pamięta się, w jakiej znajdują się miejscowościach. Proponuję jednak zatrzymać się przy niektórych budowlach, przykładowo jak ta w Różynach.

Przez setki lat Różyny były wsią w kształcie owalnicy, gdzie pośrodku stał kościół. Po wybudowaniu trasy szybkiego ruchu charakter miejscowości całkowicie się zmienił. Dzisiaj jest to tak zwana ulicówka.

Historia tego miejsca jest interesująca, ale nie do końca poznana, gdyż jest to teren znajdujący się na pograniczu Żuław, Kociewia i Gdańska. Po raz pierwszy w dokumentach Różyny były wzmiankowane w 1342 roku. Pisano o nich, że leżą na granicy dóbr cystersów z Oliwy i terenów krzyżackich przynależnych do wójtostwa tczewskiego. W 1347 roku miejscowość ta została wsią lokowaną na prawie chełmińskim przez wielkiego mistrza Henryka Dusemera. Jednak od 1454 do 1772 roku była własnością korony. Potem znalazła się w zaborze pruskim, w 1919 roku weszła w skład Wolnego Miasta Gdańska, a w 1939 została włączona do III Rzeszy. Dopiero w 1945 roku, po 172 latach, ponownie znalazła się w granicach państwa polskiego.

Z dawnej zabudowy wsi zachowały się zaledwie trzy interesujące obiekty. Najciekawszy z nich jest kościół pw. Świętego Wawrzyńca wzniesiony w połowie XVIII wieku. Wcześniej Różyny miały już swój kościół i to parafialny, istniejący w wieku XIV. Wybudowali go oliwscy cystersi. Była to gotycka budowla, zapewne drewniana, posadowiona na kamiennych fundamentach. W dobie reformacji, na 16 lat (od 1580 r. do 1596 r.) kościół ten przejęli protestanci. W 1614 roku, już po odzyskaniu świątyni przez katolików, przestał być kościołem parafialnym, a stał się kościołem filialnym przynależnym do parafii w Łęgowie. Po II wojnie światowej przemianowano go na kościół wikarialny (filialny, obsługiwany przez wikariusza mieszkającego nie w parafii, lecz w wikariacie) łęgowskiej parafii. 

W roku 1746, staraniem przeora oliwskiego Iwona Rowedera, wzniesiono na starych fundamentach nowy, murowany kościół, który można podziwiać do dzisiaj. Jest to budowla ceglana, przykryta dwuspadowym, ceramicznym dachem, orientowana, od strony prezbiterium zamknięta trójbocznie. Od zachodu posiada wieżę o konstrukcji szkieletowej, w górnej partii oszalowaną deskami, przykrytą metalowym hełmem, zwieńczonym chorągiewką z datą 1746. Od południa do bryły kościoła przylega zakrystia, od północy kostnica, do której wchodzi się z zewnątrz, a od zachodu niewielka kruchta z końca XIX wieku. W elewacji zachodniej znajdują się dwie narożne szkarpy, na których ustawiono XVIII-wieczne rzeźby Matki Boskiej z dzieciątkiem oraz św. zakonnika. W elewacji wschodniej we wnęce znajduje się rzeźba św. Wawrzyńca.

Wnętrze świątyni jest jednonawowe, z dużymi oknami i z belkowym stropem. Od zachodu znajduje się chór muzyczny z drugiej połowy XVIII wieku, wsparty na dwóch murowanych filarach. Warto zwrócić uwagę na rokokowy prospekt organowy i organy z 1787 roku wykonane przez znanego gdańskiego organmistrza Friedricha Rudolfa Dalitza.

Właściwie całe wnętrze jest barokowe. Ołtarz główny powstał około połowy XVIII wieku, ale umieszczono w nim wcześniejsze, XVII-wieczne, malowane na desce, obrazy: „Ukrzyżowanie”, wykonane w warsztacie Hermana Hana, oraz obraz Matki Boskiej Bolesnej. W prezbiterium znajdują się jeszcze dwa inne ołtarze, bardzo interesujące, bo szafkowe, służące do przechowywania feretronów, wykonane około 1800 roku. W nawie, przy południowej i północnej ścianie, stoją dwa ołtarze boczne datowane na lata 1720–1730. Pochodzą najprawdopodobniej z katedry oliwskiej. Interesujące są też barokowa chrzcielnica, ambona oraz dwa konfesjonały zdobione girlandami z kwiatów.

Poza kościołem wart zobaczenia w Różynach jest dom podcieniowy o konstrukcji szachulcowej, wzniesiony w 1784 roku, wsparty na sześciu drewnianych słupach tworzących podcień. Obecnie znajduje się on w rękach prywatnych i, niestety, jest dość zaniedbany. Zdecydowanie lepiej prezentuje się inny XIX-wieczny, parterowy budynek, wzniesiony z cegły, z oknami zamykanymi drewnianymi okiennicami, z drewnianym gankiem o dekoracji laubzegowej.

Tekst i zdjęcia Maria Giedz

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej