Około 6 kilometrów na południe od Żukowa, na skrzyżowaniu dróg wiodących z Lniska do Skrzeszewa Żukowskiego i z Glińcza do Kolbud, leży spora kaszubska wieś o nazwie Przyjaźń, którą zamieszkuje niecałe dwa tysiące osób. Od wschodu wieś graniczy z jeziorem Przyjaźń, nad którym gnieździ się wiele gatunków ptaków. Nieco dalej znajduje się kolejny, bogaty w ryby zbiornik wodny, jezioro Nowa Przyjaźń. Wokół wsi rozpościera się sporo terenów leśnych. Nic dziwnego, że wieś leży na trasie rowerowej wiodącej z Gdańska Zaspy przez Otomin, Sulmin, Niestępowo. Można też jechać przez Glińcz, żelazny most nad Radunią, Jar Raduni, Babi Dół, Skrzeszewo. Jednak dla turystów najbardziej atrakcyjne są dwa obiekty zabytkowe, usytuowane w centrum wsi.

Historycy nie są zgodni co do daty powstania wsi. Jedni twierdzą, że pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1345 roku. Inni dodają, że wedle tradycji pierwszy kościół pw. św. Jana w Przyjaźni powstał na początku XIII wieku, czyli ponad sto lat wcześniej, niż podają dokumenty. Był to kościół ufundowany przez księcia Racibora, syna Mestwina (żył w latach 1212–1262?), dobrodzieja klasztoru w Żukowie. Trochę to trudno udowodnić, ale…

Ponoć Przyjaźń była osadą słowiańską, o której wspominano już w 1210 roku. W dokumentach kościelnych istnieje informacja – ze znakiem zapytania – że w XIII wieku w Przyjaźni ustanowiono parafię, a także to, iż parafia została erygowana w XIV wieku, kiedy pobudowano kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP. W połowie XVI wieku, w dobie reformacji, staraniem luterańskiego właściciela majątku Przyjaźń kościół przejęli protestanci. Dopiero po II wojnie światowej katolicy odebrali go protestantom.

Ważną datą jest rok 1410, kiedy to po zwycięstwie pod Grunwaldem król Władysław Jagiełło wydał przywilej nadający klasztorowi żukowskiemu wieś o nazwie Przyjaźń. Natomiast król Kazimierz Jagiellończyk w 1457 roku oddał Przyjaźń w dożywotnią dzierżawę gdańskiemu burmistrzowi Reinholdowi Niederhoffowi. Istnieje też wzmianka o znacznych zniszczeniach we wsi w czasach oblężenia Gdańska (rok 1577) przez wojska króla Stefana Batorego. W dużym stopniu został zniszczony kościół, który dość szybko jednak odbudowano.

Obecny kościół jest jednonawową budowlą z wydzielonym prezbiterium, krytą dwuspadowym dachem. Powyżej połaci dachu wystaje wieża na planie kwadratu, zwieńczona blaszanym hełmem zakończonym krzyżem z chorągiewką, na której widnieje data odbudowy kościoła – rok 1975. Na zewnętrznych ścianach naw oraz prezbiterium widać dwustopniowe szkarpy (przypory) będące elementem nawiązującym do dawnej świątyni, gdyż nie pełnią już roli konstrukcyjnej, bowiem kościół został pozbawiony sklepienia. Jego wnętrze przykrywa drewniany strop. Ze starego wyposażenia niewiele się zachowało. Na uwagę zasługuje pięknie odnowiona XVII-wieczna ambona z herbami miejscowych kolatorów (fundatorów, donatorów) kościoła. Zostały one umieszczone na czterech płytach baldachimu ambony. Jest tam herb z niedźwiedziem rodziny Barent, herb z wiewiórką trzymającą orzech rodziny Bartsch von Demuth (gałąź rodu Bażyńskich), herb gdańskiej, mieszczańskiej rodziny Niederhoff oraz herb cechowy snycerza, autora ambony, o nazwisku Schmaltz. Z dawnego kościoła zachowały się też gotyckie rzeźby ze sceny ukrzyżowania – krzyż z Chrystusem przybitym do krzyża, Maria, Matka Jezusa oraz najmłodszy uczeń, św. Jan Ewangelista.

Kolejnym ważnym dla wsi obiektem zabytkowym jest zespół dworsko-parkowy zwany Pałacem Kościeszy, otoczony starym XIX-wiecznym, krajobrazowym parkiem. Całość jest dziełem rodziny von Kleistów. Dwór został wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku, najprawdopodobniej w miejscu wcześniejszej rezydencji, nie tak okazałej jak obecna. Właścicielami majątku były takie rodziny, jak von Krockow – w miejscowym kościele znajdowało się piękne epitafium Christopha von Krockow. Byli też Bartschowie, Jackowscy, a od końca XVIII wieku rodziny niemieckie. Na początku XIX wieku starosta kartuski von der Goltz, właściciel Przyjaźni, stworzył w dworze siedzibę władz, a nawet wydawał tam pierwszą powiatową gazetę. Po II wojnie światowej majątek wraz z dworem przejął PGR. Obecnie jest to własność prywatna, ładnie odbudowana, ukazująca klasycystyczny charakter dwukondygnacyjnej budowli. Nie można jej zwiedzać, gdyż w dworze znajduje się dom seniora.

Mówiąc o Przyjaźni, warto też wspomnieć o miejscowej szkole, która istnieje we wsi od 1731 roku. Sto lat później budynek szkolny na czas epidemii cholery został zamieniony na szpital. W szkole tej uczyły się zarówno dzieci rodzin ewangelickich, jak i katolickich. W 1898 roku powstała tam szkoła niemiecka, chociaż większość dzieci mówiła nadal po kaszubsku. Stary budynek szkolny zburzono w 1997 roku. Zostały tylko jego fotografie.

Tekst i zdjęcia Maria Giedz