Październikowe obrady Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność” zdominowały informacje z zakładów pracy Wybrzeża, przygotowanie do XXXI Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność”, zaplanowanego na 19 i 20 października br. w Spale oraz omówienie pro–pracowniczych zmian w kodeksie postępowania cywilnego.

Od 22 września br., po latach starań i nacisków NSZZ „S” realnemu wzmocnieniu uległa ochrona prawna działaczy związkowych. Zmiany w przepisach dotyczące m.in. zabezpieczenia na czas postępowania przed sądami pracy omawiała i prezentowała członkom ZRG prawnik Ewa Kędzior, koordynator Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” ds. ochrony praw związkowych i ekspert Zespołu Prawnego Biura Eksperckie, Dialogu i Polityki Społecznej KK NSZZ „S”.

Ustawa z 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw (efekty porozumienia NSZZ „S” z rządem z 7 czerwca br.) wprowadza m.in. szczególną regulację dotyczącą zabezpieczenia w sprawach z prawa pracy, w których pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy (za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia) dochodzi roszczenia o uznanie wypowiedzenia stosunku pracy za bezskuteczne lub o przywrócenie do pracy. A to dzięki nowelizacji zapisów kodeksu postępowania cywilnego.

Krzysztof Dośla, przewodniczący ZRG NSZZ „S” widzi szansę w zastosowaniu nowelizacji zapisów prawa cywilnego i nowelizacji zapisów o zabezpieczeniu do spraw, które bulwersują ludzi pracy i działaczy NSZZ „S”. I tak np. nowa regulacja będzie najpewniej przydatna m.in. w sprawie trzech członków KZ NSZZ „Solidarność”, zwolnionych z komunalnej spółki Gdańskie Usługi Komunalne w marcu br. – po tym, jak jesienią ub.r. założyli związek zawodowy i ośmielili się zgłosić pracownicze postulaty. Zaczęło się  przenoszenie związkowych działaczy na inne rewiry, zmiana pojazdów i kontrole oraz filmowanie ich pracy. Celem było znalezienie pretekstu do pozbycia się cieszących się dobrą opinią  związkowców. Podobnie nowe zapisy będą mogły mieć zastosowanie przy obronie związkowca zwolnionego z Krajowej Administracji Skarbowej. Nowelizacja kpc dotyczy bowiem też tzw. spraw w toku.

NSZZ „Solidarność” postulował zmiany w kierunku zapewnienia skutecznej ochrony związkowców. Proces legislacyjny był długi. Od dwóch lat w sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny procedowane były projekty złożone przez Lewicę i NSZZ „Solidarność”, nim przyjęły postać wspólnego projektu. Zapisy znalazły się też w czerwcowym porozumieniu Związku z rządem.

Nowela kodeksu postępowania cywilnego, wprowadza zabezpieczenie w postaci nakazu dalszej pracy zwolnionego pracownika, którego stosunek pracy objęty jest szczególną ochroną, a który o takie zabezpieczenie wystąpił i domaga się przywrócenia do pracy.  

Obowiązujące do 22 września br. przepisy zakazywały co prawda rozwiązywania lub wypowiadania stosunku pracy określonym grupom pracowników. Z istoty stosunku pracy wynikało jednak, że czynność dokonana, nawet z naruszeniem przepisów, była wadliwa z prawnego punktu widzenia, ale skuteczna, czyli doprowadza do wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy. Pracownik odwoływał się do sądu, np. z roszczeniem o przywrócenie do pracy bądź o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, ale był palący problem: długość trwania postępowań sądowych, które w wyniku rozmaitych zmian w systemie wymiaru sprawiedliwości zamiast procedury skrócić, wydłużyły je.

Gdyby postępowania były szybsze – do np. kilku miesięcy, to nie byłoby potrzeby zmiany przepisów. Jednak postępowania sądowe ciągną się latami to i mieliśmy do czynienia z nieskuteczną ochroną. Skutecznej ochrony wymuszają na RP przepisy prawa międzynarodowego, jak art. 1 Konwencji 135 MOP, zgodnie z którym przedstawiciele pracowników w przedsiębiorstwie mają korzystać ze skutecznej ochrony przeciwko wszelkim aktom krzywdzącym, włącznie ze zwolnieniem podjętym ze względu ich charakter lub działalność, przepisy dyrektywy Rady 92/85/EWG z 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią.

Są też orzeczenia TSUE, w których Trybunał wskazywał, że ochrona reparacyjna, nawet w przypadku gdy prowadzi ona do przywrócenia zwolnionej pracownicy do pracy nie może zastąpić ochrony prewencyjnej.

Ewa Kędzior zaapelowała o monitorowanie postępowań przed sądami pracy w Polsce pod kątem uzyskania zabezpieczenia na czas trwania postępowania w postaci nakazania dalszego zatrudnienia i przekazywania informacji do biura eksperckiego KK NSZZ „S”, jak to się w praktyce odbywa.

Realizacja porozumienia zawartego między rządem a „Solidarnością” –  wzmocnienie praw pracowniczych, poprawa sytuacji prawnej pracowników nakłada i na nas obowiązki – dbajmy, by przypilnować procedur. Szczególnie ważne jest podawanie liczebności organizacji związkowej w terminie, tak by nie utracić owej ochrony.

Uwaga! Zgodnie z art. 25(1) par.1 ustawy o związkach zawodowych, organizacja związkowa przedstawia pracodawcy, co 6 miesięcy – według stanu na dzień 30 czerwca i 31 grudnia – odpowiednio do 10 lipca i 10 stycznia, informację o liczbie członków związku zatrudnionych u danego pracodawcy lub wykonujących u niego pracę zarobkową od co najmniej 6 miesięcy.

Jest to data zaznaczona w kalendarzu każdego pracodawcy, u którego działają związki zawodowe. O ile związki zawodowe nie przedstawiają informacji o liczbie członków zatrudnionych bądź wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy to taka organizacja traci uprawnienia organizacji związkowej – do czasu wykonania tego obowiązku. Do przedstawienia informacji przez związek zawodowy pracodawca nie ma obowiązku współdziałania z organizacją. Nie musi uzgadniać ze związkiem zawodowym regulaminu wynagradzania ani konsultować zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę. Nie ma konieczności uzyskiwania zgody na zwolnienie „chronionych” członków związku zawodowego. Trzeba też sprawdzić, czy informacja jest kompletna oraz czy została podpisana przez osoby uprawnione oraz jak uchwały były procedowane – te kwestie będzie w pierwszej kolejności sprawdzał sąd.

Przypomnijmy, że od 1991 r. (ustawa o związkach zawodowych) bez zasięgnięcia opinii związku zawodowego nie można rozwiązać ze związkowcem umowy o pracę – za wyjątkiem tzw. dyscylinarki, czyli art. 52 kp. Jednak ze względu na długość postępowań sądowych w sprawach o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia i o przywrócenie do pracy ochrona była nieskuteczna, a praktyka sądów była różna. Nowelizacja polega na nakazaniu pracodawcy przez sąd dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania na wniosek pracownika. Przepisy wzmacniające ochronę działaczy związkowych stanowią realizację zobowiązań państwa wynikających m.in. z Konwencji MOP nr 135.