Problemem osób niepełnosprawnych nie są bariery architektoniczne
– głównym problemem są bariery ukryte w naszych sercach i umysłach.
Marek Michalak

Zdjęcia: Jagna Łobodzińska

– Osoby niepełnosprawne nie oczekują szczególnego traktowania, bardzo często mówią: traktujcie nas jak innych pracowników. Chciałbym, aby ta dzisiejsza konferencja przyczyniła się do tego, żeby nasz sposób myślenia o osobach niepełnosprawnych w środowisku pracy zaczął ewaluować, bo wtedy będzie nam wszystkim lepiej się funkcjonowało – powiedział Krzysztof Dośla, otwierając konferencję zatytułowaną „Bez barier i wykluczenia”, która odbyła się 23 lutego 2024 r. w Sali BHP w Gdańsku.

Konferencja, która poświęcona była problemom osób niepełnosprawnych w miejscu pracy, to już ostatni element projektu „Godna praca to bezpieczna praca, II edycja”. Zorganizowana została przez Region Gdański NSZZ „Solidarność” we współpracy z Okręgowym Inspektoratem Pracy w Gdańsku. Projekt finansowany jest z Funduszy Norweskich.

Prelegentami podczas konferencji byli: Dariusz Majorek, dyrektor Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Oddział Pomorski, Paweł Grabowski, zastępca okręgowego inspektora pracy w Gdańsku, dr inż. Krzysztof Redlarski z Politechniki Gdańskiej, lek. med. Dorota Całus-Kania, kierownik Działu Orzecznictwa i Chorób Zawodowych WOMP, dr hab. Arkadiusz Mański, prof. Uniwersytetu Gdańskiego, Piotr Ciborski, zastępca dyrektora Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Gdańsku oraz Krzysztof Rowiński, pełnomocnik Komisji Krajowej „Solidarności” ds. osób niepełnosprawnych. Konferencję prowadził Piotr Prokopowicz z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku.

Nie chcą szczególnego traktowania

Współczynnik aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnościami wynosił w Polsce w 2023 roku około 30 procent. Według danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w Polsce jest około 3,1 mln osób z niepełnosprawnościami, które ukończyły 16 rok życia i mają orzeczenie o niepełnosprawności. W tej liczbie blisko 1,7 mln to osoby w wieku produkcyjnym, a więc jest to blisko 8 procent całej populacji osób w tym wieku. Zdaniem Krzysztofa Dośli, przewodniczącego Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”, który otwierał lutową konferencję w Sali BHP, w podejściu do osób niepełnosprawnych najważniejszą sprawą nie są finanse, ale sposób myślenia.

– Osoby z niepełnosprawnościami są wśród nas, w pracy, domu, na ulicy i osiedlu. To bardzo często w zakładach pracy nie finanse są barierą, ale brak świadomości potrzeb i umiejętności zorganizowania właściwego miejsca pracy. Każdy z nas nie chce być traktowany w pracy w sposób szczególny, ale nie chce też być także marginalizowany. Chcemy zrobić wszystko, aby każdy przychodzący do pracy był traktowany tak samo. Osoby niepełnosprawne są jak najbardziej efektywnymi pracownikami. Nie przychodzą przecież do zakładu pracy, aby się socjalizować, tylko żeby pracować i zarabiać na życie, aby się samorealizować i godnie żyć– stwierdził przewodniczący Dośla.

W 2021 roku rząd przyjął strategię na rzecz osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030, zgodnie z którą wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym ma wzrosnąć w 2030 do 40 procent, a współczynnik aktywności w tej grupie do 45 procent. Są to ambitne cele i aby je zrealizować potrzebna jest zmiana i stawia to przed nami konkretne wyzwania.

– Aby zwiększyć liczbę osób niepełnosprawnych w pracy wystarczy często odpowiednio przygotować miejsce pracy, i to jest dla części osób niepełnosprawnych jedyny wymóg, który pracodawca powinien spełnić. Po pierwsze uświadomić sobie, że mamy do czynienia z pracownikiem, który ma ograniczoną sprawność, na przykład ruchową, i to stanowisko musi być przystosowane do tego, a ten pracownik będzie efektywnym pracownikiem. Rozmawiam z pracownikami niepełnosprawnymi i oni nie oczekują specjalnego traktowania, traktujcie nas – mówią – jak każdego pracownika.

Chciałbym, aby ta dzisiejsza konferencja przyczyniła się do tego, żeby nasz sposób myślenia o osobach niepełnosprawnych w środowisku pracy zaczął ewaluować, bo wtedy będzie nam wszystkim lepiej się funkcjonowało – podsumował lider gdańskiej „Solidarności”.

Do uczestników konferencji list skierowała główna inspektor pracy Katarzyna Łażewska-Hrycko, w którym stwierdziła między innymi: Osoby z niepełnosprawnościami stanowią w każdym społeczeństwie grupę szczególną, której dobrostan powinien być istotny dla wszystkich. W dużej mierze funkcjonowanie tych osób zależy także od otwartości i empatii całego społeczeństwa. Niezbędnym elementem do tego, aby osoby z niepełnosprawnością w pełni mogły się realizować, w tym także zawodowo, jest nie tylko właściwe wyposażenie i dostosowanie stanowisk pracy w sensie fizycznym, lecz także sprzyjająca atmosfera i właściwe traktowanie tych osób, aby czuły się w swoim miejscu pracy komfortowo. Aktywizacja osób z niepełnosprawnościami na rynku pracy jest ważnym elementem funkcjonowania całego społeczeństwa i w istotny sposób wpływa na ograniczenie zjawiska wykluczenia społecznego tych osób.

O potrzebie dyskusji nad formami wsparcia osób niepełnosprawnych w ich aktywności zawodowej mówił również Dariusz Majorek, dyrektor Pomorskiego Oddziału Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych:

– Chcę podkreślić, że jesteśmy w przededniu poważnej dyskusji, jak zmodernizować formy wsparcia osób niepełnosprawnych i jakie działania należy podjąć, aby poziom aktywności zawodowej był skokowo wyższy. Bo osoby z niepełnosprawnością stanowią potencjał dla rynku pracy. Pamiętajmy o tym, że Polska Szkoła Rehabilitacji zakładała, iż rehabilitacja społeczna i lecznicza oraz praca stanowią trzy wzajemnie uzupełniające się formy aktywności. I my ten dorobek, niestety, w dużym stopniu zaprzepaściliśmy. Zapominamy o kompleksowości działania, zapominamy o działaniu, które powinno być zindywidualizowane i dopasowane do konkretnej osoby z niepełnosprawnością – zwracał uwagę Dariusz Majorek.

Dyrektor Pomorskiego Oddziału PFRON wskazywał, że praca dla osób z niepełnosprawnością jest wartością nie tylko z powodów ekonomicznych, ale może przede wszystkim z powodów społecznych. – To możliwość bycia aktywnym w grupie rówieśniczej i niwelowania własnej niskiej samooceny z powodu dysfunkcji. Trzeba pamiętać, że Polska Szkoła Rehabilitacja została praktycznie wdrożona w Niemczech, Kanadzie i w części krajów skandynawskich. Dziś badania OECD pokazują, że w krajach starej UE poziom zatrudnienia osób niepełnosprawnych sięga już 60 procent. Widać po tym, jak ciężką pracę musimy jeszcze wykonać i że jest to przede wszystkim praca nad świadomością – samych osób niepełnosprawnych, jak i świadomością pracodawców, że osoba niepełnosprawna nie stanowi ciężaru – mówił Dariusz Majorek.

Małgorzata Kuźma

Część 2 konferencji…>>

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.