Polski przemysł lotniczy zatrudnia ponad 20 tys. pracowników, w tym wielu w montażu lotniczym obejmującym procesy łączenia materiałów i struktur lotniczych. Pracownicy wytwórni lotniczych wykonujący te prace narażeni są na zagrożenia mechaniczne, hałas, czynniki chemiczne i zapylenie, a także uciążliwości występujące w tych procesach technologicznych związane zwłaszcza z obciążeniem fizycznym i wymuszoną pozycją pracy. W procesach technologicznych montażu w lotnictwie konieczne jest transportowanie wielkogabarytowych elementów oraz wykonywanie wielu prac w trudnych warunkach (na wysokości, w zamkniętych ciasnych przestrzeniach, w niewygodnej pozycji, przy braku dobrej widoczności itp.).

Do łączenia materiałów w lotnictwie stosuje się m.in. zgrzewanie, spawanie, lutowanie twarde, klejenie, nitowanie i połączenia kombinowane. Poszukiwane są nowe rozwiązania w celu usprawnienia tych procesów lub zwiększenia wytrzymałości mechanicznej połączeń. Procesy łączenia stanowią niezwykle istotną i odpowiedzialną część produkcji lotniczej, gdyż, jakość wykonania połączeń decyduje w znacznym stopniu o trwałości i wytrzymałości konstrukcji lotniczej, a w konsekwencji o bezpieczeństwie podróżnych i załogi. Bezpieczeństwo statków powietrznych opiera się na niezawodności silników, systemów sterowania oraz innych układów i zespołów mechanicznych, hydraulicznych, elektrycznych i elektronicznych. Niezwykle ważną rolę odgrywa też wytrzymałość i trwałość konstrukcji nośnej i poszycia statku, zależna od zastosowanych materiałów oraz technologii i jakości połączeń.

Według wyników pomiarów środowiskowych na stanowiskach pracy, wypadkowości oraz sygnalizowanych przez pracowników problemów zdrowotnych i uciążliwości można stwierdzić, że do istotnych zagrożeń występujących w procesach montażu statków powietrznych należą zwłaszcza hałas i drgania, a także zagrożenia mechaniczne, chemiczne i biomechaniczne.

• Hałas występujący przy nitowaniu udarowym elementów konstrukcji statków powietrznych jest szczególnie uciążliwy. Narażeni na hałas są zwłaszcza uczestniczący w tym procesie pracownicy, z których jeden obsługuje młotek, a drugi trzyma podtrzymkę. Źródłami hałasu są też maszyny stacjonarne oraz ręczne, jak np. pneumatyczne wiertarki używane do wiercenia otworów pod nity oraz szlifierki oscylacyjne używane w zakładach lotniczych.
• Drgania mechaniczne występują zwłaszcza podczas wiercenia otworów montażowych oraz ręcznego nitowania lotniczych elementów konstrukcyjnych z wykorzystaniem młotków pneumatycznych i podtrzymek. Drgania mechaniczne mogą negatywnie wpływać, wywołując zaburzenia w organizmie, zwłaszcza w układach naczyniowym, nerwowym i kostno-stawowym, a przy długotrwałej ekspozycji doprowadzając w nich do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Zespół tych zmian chorobowych, tzw. zespół wibracyjny, jest zaliczany do chorób zawodowych.
• Zagrożenia mechaniczne w przemyśle lotniczym stanowią główną przyczynę wypadków, których skutkiem są różnego rodzaju urazy. Źródłami zagrożeń mechanicznych w tych procesach jest przede wszystkim używany sprzęt roboczy i wyposażenie pracy oraz stosowane materiały. Do wypadków powodowanych czynnikami mechanicznymi dochodzi również podczas wykonywania prac na wysokości zaliczanych do szczególnie niebezpiecznych oraz prac wykonywanych zespołowo. W tym ostatnim przypadku, wynika to z problemów z porozumiewaniem się oraz koordynacją działań w zespole realizującym dane zadanie.

• Zagrożenia chemiczne oddziaływaniem substancji chemicznych i ich mieszanin mogących stwarzać zagrożenie dla zdrowia pracowników występują zwłaszcza w procesach klejenia oraz przy hermetyzacji połączeń, oraz np. podczas mycia elementów kadłubów statków powietrznych oraz odtłuszczania oczyszczonych elementów przed przyklejeniem uszczelek w rozpuszczalnikach (benzyna ekstrakcyjna, aceton). W technologiach klejenia i laminowanie stosowane są z kolei żywice epoksydowe i utwardzacze. Wszystkie wymienione wyżej substancje są to przede wszystkim substancje o działaniu drażniącym i uczulającym na skórę i oczy.
• Zagrożenia biomechaniczne w procesach montażowych wynikają z obciążenia statycznego oraz wymuszonych pozycji ciała zwłaszcza podczas wiercenia i nitowania. Wiele prac uciążliwych dla pracowników polega na żmudnych, powtarzanych wielokrotnie czynnościach wykonywanych w stałej często niewygodnej pozycji, wymagających jednocześnie precyzji i skupienia uwagi, a często także koordynacji między współpracownikami. Mogą to być prace wykonywane w belce ogonowej i innych ciasnych przestrzeniach statków powietrznych, a także z podestów lub bezpośrednio na zewnątrz kadłubów.

Źródło:https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P30001831335539182278&html_
tresc_root_id=300012686&html_tresc_id=300012678&html_klucz=19558&html_klucz_spis=

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.