W Polsce prawie pół miliona ludzi pracuje w warunkach zagrożenia. Co prawda liczba pracowników pracujących na niesprzyjających dla ich zdrowia miejscach pracy spada, ale wciąż jest wysoka.

Zagrożenie dla pracownika może być związane ze środowiskiem pracy, z uciążliwością pracy bądź z czynnikami mechanicznymi związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi. Oczywiście może się zdarzyć, że te czynniki wystąpią jednocześnie.

Szkodliwe środowisko pracy

Jeżeli w procesie pracy mamy do czynienia ze szkodliwymi czynnikami, których stężenia lub natężenia obowiązujące przekraczają najwyższe dopuszczalne stężenia (natężenia) (NDS/NDN), to niosą one zagrożenia związane ze środowiskiem pracy. Takimi zagrożeniami są substancje chemiczne, substancje chemiczne rakotwórcze, substancje mutagenne (wywołujące trwałą zmianę w ilości lub strukturze materiału genetycznego w komórce). Do zagrożeń związanych ze środowiskiem pracy zaliczamy także różnego rodzaju pyły, które mogą powodować zwłóknienie tkanki płucnej, a zwłaszcza pyły zawierające krzemionkę krystaliczną – frakcję respirabilną, krzemiany lub azbest. Występują także pyły rakotwórcze. Również hałas, wibracje, temperatura (zbyt wysoka lub zbyt niska), promieniowanie (jonizujące, laserowe, nadfioletowe, podczerwone), pole elektromagnetyczne i wreszcie czynniki biologiczne obejmują drobnoustroje komórkowe, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, hodowle komórkowe oraz pasożyty wewnętrzne człowieka – to czynniki zagrażające człowiekowi w środowisku pracy.

Uciążliwa praca

Negatywny wpływ na zdrowie pracownika może mieć uciążliwa praca spowodowana czynnikami uciążliwymi, nadmiernym obciążeniem fizycznym lub wymuszoną pozycją ciała.

Czynniki uciążliwe to takie, których oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie, nie prowadząc do trwałego pogorszenia stanu zdrowia człowieka, ale który może prowadzić do dużej absencji chorobowej i obniżenia wydajności pracy.

O nadmiernym obciążeniu fizycznym mówimy, gdy podczas wykonywania prac wymagających, w okresie zmiany roboczej, wydatku energetycznego:

• dla mężczyzn około 8374 kJ,
• dla kobiet około 4605 kJ

(1 kJ = 0,24 kcal).

Jeżeli specyfika jakiejś pracy narzuca wykonywanie jej np. w pozycji kucznej lub pochylonej mówimy o wymuszonej pozycji ciała.

Niebezpieczne maszyny

Również maszyny, którymi w swojej pracy posługuje się pracownik mogą nieść ze sobą zagrożenia czynnikami mechanicznymi. Maszyny szczególnie niebezpieczne to przede wszystkim maszyny wymienione w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228,z późn. zm.). Są to m.in.: wszelkiego rodzaju pilarki, strugarki, prasy, maszyny do robót podziemnych następujących rodzajów: lokomotywy i wózki hamulcowe oraz hydrauliczne obudowy zmechanizowane, urządzenia do podnoszenia osób lub osób i towarów, stwarzające ryzyko upadku z wysokości większej niż 3 m.

Małgorzata Kuźma
Zdjęcie: Paweł Glanert

Źródło: Warunki pracy w 2020 r. Głowny Urząd Statystyczny, Warszawa–Gdańsk 2021.