Praca to stały element życia większości ludzi na świecie. Obecnie w wielu krajach ludzie pracują o wiele mniej niż 150 lat temu, kiedy to praca zajmowała im ponad 3 tysiące godzin rocznie – co odpowiada wyczerpującym 60-70 godzinom tygodniowo przez 50 tygodni w roku. We współczesnym świecie dłuższy czas pracy nie przekłada się na bogactwo i poziom życia poszczególnych społeczeństw.

Gdzie najwięcej pracują, gdzie najmniej

Chociaż obecnie pracujemy mniej godzin niż półtora wieku temu, jednak wciąż są kraje, gdzie ludzie poświęcają na pracę blisko 2,5 tysiąca godzin rocznie. Według danych zebranych na portalu ourworldindata.org najwięcej godzin w roku w 2017 roku przepracowali mieszkańcy Kambodży – 2456 godzin. Niewiele mniej obywatele azjatyckiego państwa Mjanmaru (dawnej Birma) – 2438 godzin. Dwieście godzin mniej rocznie pracują Meksykanie – 2255 godzin rocznie. Potem w kolejności są takie kraje jak Singapur, Malezja i Bangladesz.

W Europie w 2017 roku najwięcej pracowali mieszkańcy Malty – 2040 godzin, tuż za nimi uplasowali się Polacy – 2028 godzin, następnie Grecy – 2017 godzin i , Węgrzy 1924 godziny. Najmniej godzin w pracy spędzają Niemcy – 1354 godziny, niewiele więcej Duńczycy (1400 godzin) i Norwegowie (1417 godzin).

Kiedyś pracowaliśmy więcej

Skrócenie czasu pracy w wielu krajach nastąpiło wraz z ich uprzemysłowieniem. Rewolucja przemysłowa spowodowała stopniowy spadek liczby godzin pracy. W latach 70. XIX wieku pracownicy w wielu krajach pracowali  ponad 3000 godzin rocznie, co odpowiada wyczerpującym 60-70 godzinom tygodniowo przez 50 tygodni w roku.

Według opracowania przedstawionego na ourworldindata.org na przykład w Niemczech w 1870 roku ludzie pracowali 3284 godziny rocznie, w 1929 roku tych godzin było 2128, by ponownie wzrosnąć w 1951 roku do poziomu 2402 godzin, później nastąpił już spadek i  roku 2017 było już tylko 1354 godziny, co stanowi spadek w stosunku do liczby sprzed półtora wieku o 1930 godzin (59 proc.) *).

Przykład Niemiec obrazuje ogólną tendencję obniżania liczy godzin pracy, w trzech odrębnych okresach: „Od 1870–1913 nastąpił stosunkowo powolny spadek; następnie, w latach 1913–1938, spadek liczby godzin narastał w środku potężnych społeczno-politycznych, technologicznych i ekonomicznych zmian, które ukształtowały się wraz z I wojną światową, Wielkim Kryzysem i przed II wojną światową; a następnie, po wzroście liczby godzin podczas drugiej wojny światowej i tuż po jej zakończeniu, w wielu krajach nadal spadały godziny, choć w wolniejszym tempie i przy dużych różnicach między krajami” – piszą autorzy opracowania zamieszczonego na ourworldindata.org **).

Spadek  rocznego czasu pracy spowodowany był z jednej strony mniejszą liczbą godzin pracy każdego dnia, jak również mniejszą liczbą dni roboczych w tygodniu i tygodni roboczych w roku.

I tak, na przykład w Stanach Zjednoczonych w roku 1880 typowy robotnik pracował 10 godzin dziennie, 6 dni w tygodniu, jego w wnuk natomiast pracował 8 godzin dziennie, również przez 6 dni w tygodniu. Później wprowadzono 5 dniowy tydzień pracy.

Pracownicy już od lat 80. XIX wieku mieli w każdym tygodniu jeden dzień wolny (niedziela) dopiero od około 1940 roku pojawiły się dwa dni wolne. W Polsce wolne soboty zostały wprowadzone, i to tylko niektóre, dopiero w latach 70. XX wieku.

Pracownicy wcześnie uprzemysłowionych krajów, oprócz regularnych wolnych dni w tygodniu, mieli dni wolne od pracy z powodu wakacji i świąt państwowych. Z badań historycznych przeprowadzonych przez Michaela Hubermana i Chrisa Minnsa wynika, że np. w Niderlandach w 1970 roku pracownicy mieli cztery dni wolne na wakacje i święta w 1870 r., a w 2000 roku 38 dni.

Biedniejsi pracują więcej

Jak pokazuje powyższy wykres istnieją duże rozbieżności pomiędzy krajami co do liczby godzin pracy przypadających na pracownika w ciągu roku. Różnica pomiędzy pierwszą na wykresie Kambodżą, a ostatnimi Niemcami  wynosi 1102 godziny. To, co się również rzuca w oczy to fakt, że im biedniejszy kraj tym więcej godzin pracy.

*) Przedstawione dane pochodzą z badań historyków gospodarczych Michaela Hubermana i Chrisa Minnsa, którzy zebrali dowody z zapisów historycznych, danych z rachunków narodowych i innych źródeł.
**)  Charlie Giattino, Esteban Ortiz-Ospina i Max Roser, Godziny pracy. ourworldindata.org.

Małgorzata Kuźma

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.