Jakie są zasady BHP przy przetwórstwie mleka i jego pochodnych?
Przetwarzanie mleka i jego pochodnych wiąże się ze szczególnymi wymogami w zakresie technicznego bezpieczeństwa pracy. Dotyczą one przede wszystkim zatrudnionych mających bezpośrednią styczność z przetwarzanymi surowcami. Nakładaj one bowiem obowiązek niedopuszczenia do oraz odsunięcia od pracy osób z uszkodzonym naskórkiem rąk.
Prowadząc zakład, którego profil działalności koncentruje się na przetwórstwie mleka i jego pochodnych niezbędne jest zapewnienie szczególnych warunków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. W przypadku pracodawców zatrudniających pracowników w ramach przetwórstwa mleka i jego pochodnych przepisy szczególnej rangi zawarte są w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 26 października 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przetwórstwie mleka i jego pochodnych.
Rolą zakładu zajmującego się przetwórstwem mleka i jego pochodnych jest właściwe zorganizowanie procesu pracy. Wśród pracowników zakładów zajmujących się przetwarzaniem mleka i jego pochodnych można wyróżnić szczególną kategorię – pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji. Świadcząc pracę mają oni bezpośrednią styczność z przetwarzanymi surowcami i produktami. W przypadku tej kategorii zatrudnionych przepisy przewidują szczególne ograniczenia w zakresie możliwości świadczenia pracy.
Uszkodzenie naskórka rąk powoduje, iż osoby wykonujące pracę w warunkach bezpośredniej styczności z surowcami lub produktami nie powinni być do pracy dopuszczone. Zakaz dopuszczenia do pracy oznacza sytuację, w której pracownik stawia się na umówioną godzinę do zakładu przetwórstwa mleka a pracodawca, bezpośredni przełożony, osoba kierująca pracownikami lub inna organizująca proces pracy mając wiedzę o uszkodzeniu naskórka rąk osoby zatrudnionej podejmuje decyzję w sprawie dopuszczenia lub niedopuszczenia jej do pracy.
Obok zakazu dopuszczenia do pracy – zanim zostanie ona rozpoczęta, warto wspomnieć o zakazie dopuszczenia pracownika do kontynuowania pracy w związku z uszkodzeniem naskórka rąk. Przepisy wprawdzie bezpośrednio nie normują zagadnienia odsunięcia pracownika od pracy, w sytuacji, gdy w jej trakcie okaże się, że skóra rąk pracownika jest uszkodzona, jednak odsunięcie pracownika jest w takim przypadku działaniem jak najbardziej uzasadnionym i legalnym.
Warto zauważyć, że przepis rozporządzenia w sprawie bhp przy przetwórstwie mleka zakazujący dopuszczanie pracownika posługuje się zwrotem „uszkodzony naskórek rąk”. Oznacza to, że decyzja pracodawcy o niedopuszczeniu pracownika do pracy jak i o odsunięciu go od pracy już wykonywanej dotyczy przypadku gdy uszkodzenia naskórka obejmują nie tylko dłonie – ale i miejsca położone wyżej.
Przepis posługuje się liczbą mnogą – mówi bowiem o rękach a nie o ręce. Może to sugerować, że aby niedopuszczenie pracownika do pracy było zasadne to zarówno prawa jak i lewa ręka powinna cechować się uszkodzonym naskórkiem. Wydaje się jednak, że liczba mnoga użyta w przepisie jest wyłącznie rodzajem „skrótu myślowego” i pewnym uproszeniem. Tym samym należy przyjąć, że uszkodzenie naskórka jednej kończyny będzie uzasadniało niedopuszczenie pracownika do pracy.
Z przepisu, z którego wynika, iż pracownicy z uszkodzonym naskórkiem rąk nie powinni być dopuszczeni do pracy wymagającej bezpośredniego kontaktu z przetwarzanymi surowcami nie wynikają bezpośrednio obowiązki dla samych zatrudnionych. Należy jednak przyjąć, że świadomość w zakresie uszkodzeń skóry rąk wymaga od pracowników właściwego postępowania, korespondującego z obowiązkiem pracodawcy niedopuszczenia do pracy.
Z całą pewnością pracownik, który wie, że stan skóry jego dłoni może nasuwać wątpliwości w kontekście bezpiecznego wykonywania pracy – zarówno dla niego samego, jak i produktów z którymi ma styczność. Pracownik powinien swoje wątpliwości zgłosić przełożonemu lub innej osobie kierującej pracownikami. Wiąże się to przynajmniej z czasowym powstrzymaniem się od pracy – do czasu gdy przełożony podejmie decyzję czy w konkretnym przypadku istnieją podstawy do odsunięcia pracownika od pracy lub niedopuszczenia do jej wykonywania. W przypadku gdy nie ma możliwości niezwłocznego kontaktu z osobą przełożoną należy przyjąć, że pracownik ma nie tyle prawo co obowiązek powstrzymania się od pracy w sytuacji gdy do uszkodzenia naskórka doszło podczas wykonywania zadań związanych z pracą.
W praktyce niezwykle problematyczna może okazać się ocena na ile stan rąk pracownika uzasadnia niedopuszczenie pracownika do pracy lub powstrzymanie się od jej wykonywania przez samego zainteresowanego. Kłopot wynika z tego, że przepisy posługując się pojęciem uszkodzonego naskórka nie definiują czym ono jest oraz jakie kryteria należy przyjąć dokonując oględzin stanu rąk pracownika w kontekście niedopuszczenia go do pracy. Problem w zakresie oceny czy w danym przypadku sytuacja wpisuje się w uszkodzenie naskórka ma kluczowe znaczenie. Z całą pewnością uraz w postaci rany powstałej w wyniku skaleczenia dłoni wpisuje się w pojęcie uszkodzenia naskórka, co z całą pewnością dyskwalifikuje pracownika z procesu pracy.
Istotnym dla pracodawcy problemem jest kwestia okresu na jaki pracownik powinien być odsunięty od pracy z powodu uszkodzonego naskórka rąk. W braku szczególnych uregulowań należy przyjąć, że niedopuszczenie do pracy będzie zasadne tak długo jak długo uszkodzenia naskórka nie zagoją się. Ponieważ pracodawca może mieć problem z prawidłową oceną sytuacji wydaje się, że dobrym rozwiązaniem jest udanie się przez pracownika do lekarza, który przez pryzmat wykonywanych obowiązków stwierdzi czy w danym przypadku uszkodzenia naskórka uzasadniają odsunięcie od pracy.
Pracownik w takim przypadku, jeżeli uszkodzenia naskórka będą ewidentne powinien dostać zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy. Inaczej bowiem należy oceniać zdolność do pracy mechanika samochodowego, którego naskórek ręki uległ uszkodzeniu a inaczej pracownika zakładu przetwarzającego mleko.
W zakładzie zajmującym się przetwórstwem mleka i jego pochodnych mogą być zatrudnione nie tylko osoby mające status pracowników. Przepisy nie wymagają bowiem, aby osobami mającymi bezpośredni kontakt z produktami lub surowcami były wyłącznie osoby, które mają z zakładem podpisaną umowę o pracę.
Problem w tym, że przepisy rozporządzenia mówią o pracownikach a samo rozporządzenie, jak już wspomniano wydane zostało na podstawie Kodeksu pracy. Może to sugerować, że zasady z niego wynikające dotyczą wyłącznie pracowników. Jednak takie rozumowanie nie wydaje się być prawidłowe. Uszkodzenie naskórka może być takim samym zagrożeniem dla procesu produkcji przetwarzania mleka zarówno gdy uczestniczy w nim pracownik mający umowę o pracę czy osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej. Ponadto należy zauważyć, że rolą każdego pracodawcy – w tym prowadzącego zakład przetwórstwa mleka, jest zapewnienie właściwych warunków bhp nie tylko pracownikom – ale każdej osobie świadczącej pracę, niezależnie od podstawy zatrudnienia.
Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.
