Z roku na rok poprawia się bezpieczeństwo pracy. Jednak o ile zmniejszyła się liczba zagrożeń fizycznych, chemicznych czy biologicznych w miejscu pracy, o tyle nie zmniejszył się odsetek osób narażonych na działanie czynników psychospołecznych. Wręcz przeciwnie, rośnie liczba osób skarżących się na stres w miejscu pracy, a także pracowników zapadających na choroby wywołane stresem.

Zagrożenie psychospołeczne w miejscu pracy to „każda sytuacja (bodziec), która oddziałuje na pracownika na drodze mechanizmów psychologicznych powodując szkodę w dobrym funkcjonowaniu i zaburzenia zdrowia”.

Istota, pora i tempo pracy

Już dany typ pracy może nieść w sobie zagrożenie psychospołeczne. Na przykład brak zróżnicowania w wykonywanej pracy lub krótkie cykle pracy, praca cząstkowa lub mało znacząca może wpływać negatywnie na psychikę pracowników. Stresogenna jest także praca poniżej kwalifikacji.

Czynnikiem negatywnie wpływającym na psychikę, może być także praca polegająca na stałym kontakcie z dużą liczbą osób. Nieprzypadkowo zjawisko zwane syndromem wypalenia zawodowego najpierw zostało użyte na określenie konsekwencji stresu w pracy, związanego z profesjami, których istotą jest niesienie pomocy bądź kontakt z drugim człowiekiem (służba zdrowia).

Nieobojętne dla zdrowia jest także przeciążenie pracą, wymuszone tempo pracy, znaczna presja czasu, czy nieprzekraczalne terminy jako stały element pracy, a także praca zmianowa, praca w nocy, sztywne godziny pracy, dyspozycyjność, długi dobowy czas pracy lub godziny pracy niedostosowywane do rytmów społecznych.

Praca w nocy jest wbrew naturalnemu rytmowi człowieka. Nasz mózg jest przyzwyczajony do aktywności w dzień i odpoczynku w nocy. Brak snu w nocy powoduje, że nie jesteśmy w stanie dobrze odpocząć. Osoby odsypiające nocną pracę, przeważnie śpią od jednej do dwóch godzin mniej niż reszta osób. Również jakoś snu w dzień jest gorsza niż ta w nocy. W nocy nasz organizm produkuje melatoninę, tzw. hormon snu, który informuje nasz organizm o tym, że jest czas odpoczynku. Krótszy i gorszej jakość sen powoduje, że jesteśmy podrażnieni i nerwowi. W porze nocnej zdolność pracownika do wykonywania zwykłych czynności, które wymagają sprawnego działania obniża się średnio o około 11 proc. Na nocnej zmianie stosunkowo częściej niż na zmianie dziennej zdarzają się wypadki, których przyczyną jest tzw. „błąd ludzki”, a jeśli ich liczba jest porównywalna, to stopień ciężkości jest większy w przypadku wypadku, który nastąpił w nocy.

Środowisko i wyposażenie

Stresogenne może być również środowisko pracy, a więc niewystarczająca dostępność potrzebnego wyposażenia, jego nieadekwatność lub niesprawność. Negatywny wpływ na pracowników ma także brak miejsca, niewłaściwe oświetlenie, nadmierny hałas.

46,9 proc. ogólnej liczby pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi środowiska pracy to według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2018 r. pracownicy zagrożeni hałasem. Daje to w liczbach bezwzględnych 193,5 tys. osób. Z tych danych wynika, że hałas jest najpowszechniej występującym czynnikiem szkodliwym środowiska pracy.

Kultura organizacyjna i relacje interpersonalne

Niewłaściwa komunikacja zarówno między pracownikami, jak i pracownikiem i przełożonym wpływa negatywnie na pracowników, podobnie jak niski poziom wsparcia w rozwiązywaniu problemów i rozwoju osobistym.

Duże znaczenie dla atmosfery w pracy mają relacje interpersonalne. Izolacja społeczna lub fizyczna, niewłaściwe relacje z przełożonymi, konflikty interpersonalne, brak wsparcia społecznego, zastraszanie, molestowanie – to wszystko odbija się negatywnie na psychice pracownika.

Innymi psychospołecznymi czynnikami ryzyka stresu zawodowego są: stagnacja zawodowa lub niepewność co do ścieżki rozwoju, brak awansu lub zbyt wysoki awans, niskie wynagrodzenie, niepewność zatrudnienia, niski prestiż społeczny pracy.

Nie bez znaczenia dla dobrostanu człowieka jest to w jaki sposób wyglądają relacje praca – dom.

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.