O tym jaką wiedzę  i umiejętności powinien posiadać społeczny inspektor pracy rozmawiamy z Anetą Kamińską, inspektor w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Gdańsku

– Jaką wiedzę powinien posiadać społeczny inspektor pracy?

– Społeczny inspektor pracy ma bardzo szerokie uprawnienia w ramach swoich zadań ustawowych wynikających z ustawy o społecznej inspekcji pracy, podobnie jak inspektor pracy Państwowej Inspekcji Pracy, tylko że na terenie swojego zakładu pracy. Dlatego ważne jest, aby społeczny inspektor pracy miał niezbędną wiedzę z prawa pracy, przede wszystkim w dziedzinie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Dobrze by było, gdyby podstawy prawnej ochrony pracy też nie były mu obce. Wiedza jednak to nie wszystko, istotne są także umiejętności negocjacyjne i interpersonalne. Społeczny inspektor pracy działa w imieniu pracowników, powinien tak rozmawiać z pracodawcą, żeby do swoich rozwiązań umieć go przekonać. A to często jest niełatwe, bo pracodawca często ma na uwadze czynnik ekonomiczny.

– Społeczny inspektor pracy powinien znać prawo pracy, czyli przestudiować Kodeks pracy?

– Zasada jest taka, że nie trzeba wszystkiego znać na pamięć, ale trzeba wiedzieć, gdzie szukać informacji. Podstawowa wiedza z prawa pracy jest potrzebna, żeby wiedzieć, gdzie znaleźć odpowiedź na konkretne pytanie. Tak jest też z wiedzą na temat bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Tematyka BHP jest bardzo szeroka, ale społeczny inspektor pracy powinien mieć wiedzę dostosowaną do specyfiki swojego zakładu, w którym pracuje i w którym pełni swoją funkcję.

– Czyli, jeśli ktoś pracuje na budowie powinien orientować się w przepisach dotyczących np. pracy na wysokości czy w wykopie. A jak ktoś pełni funkcję społecznego inspektora pracy w biurze, musi wiedzieć jakie są wymogi dla biurowego stanowiska pracy. Gdzie społeczny inspektor pracy może znaleźć potrzebną wiedzę?

– Przede wszystkim powinien  znać swoje uprawnienia i swoje zadania, dlatego musi zaznajomić się z ustawą o społecznej inspekcji pracy. Musi wiedzieć jakie są jego prawa, ale i obowiązki. W ramach tych zadań ustawowych, społeczny inspektor pracy poszukuje wiedzy w swoim zakresie. Ważna jest też orientacja w Kodeksie pracy. Okręgowe inspektoraty pracy z mocy ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy współpracują między innymi ze społecznymi inspektorami pracy, mogą więc korzystać z wiedzy i doświadczenia inspektorów pracy podczas kontroli w zakładach pracy, jak również z poradnictwa, które oferuje Państwowa Inspekcja Pracy w ramach bezpłatnych porad prawnych udzielanych osobiście i pisemnie w poszczególnych jednostkach oraz telefonicznie w Centrum Poradnictwa. Oczywiście ważne są także szkolenia, jak choćby te organizowane w ramach projektu „Godna praca to bezpieczna praca”. Na pewno pożyteczne dla społecznego inspektora pracy jest odwiedzanie strony  internetowej Państwowej i Okręgowej Inspekcji Pracy, gdzie można znaleźć wiele przydatnych informacji i porad z zakresu prawa pracy i BHP. Warto też korzystać z różnych branżowych periodyków z zakresu BHP dostępnych na rynku oraz publikacji Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego.

– Powiedziała pani, że społeczny inspektor pracy powinien posiadać pewne umiejętności negocjacyjne i interpersonalne.

– Nie każdy chce zostać społecznym inspektorem pracy, a poza tym nie każdy ma predyspozycje do tego. Dzisiaj ludzie są nastawieni, raczej na branie, niż na dawanie. A tutaj społeczny inspektor pracy musi być nastawiony na pomaganie. Co do zdolności negocjacyjnych, dobrze jest jeżeli zalecenia i uwagi społecznego inspektora pracy realizowane są na bieżąco przez odpowiednie służby pracodawcy. Zapisy w Księdze zaleceń i uwag ZSIP powinny być ostatecznością i powinny przyjąć formę zbliżoną do decyzji administracyjnych organu Państwowego Inspektora Pracy. Proszę pamiętać, że od zapisów w Księdze pracodawca ma prawo odwołać się do PIP a utrzymanie ich w mocy jest możliwe tylko wtedy gdy są one sformułowane w sposób konkretny oraz przejrzysty i co ważne mają postawę prawną wynikającą z przepisów prawa pracy.

Społeczny inspektor pracy ma konkretne role do spełnienia w zakładzie i stoi na straży bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w interesie pracowników jako strony słabszej w stosunku pracy. Nie jest przypadkiem, że w składach zespołów powypadkowych jako przeciwwaga dla służby bhp pracodawcy występuje społeczny inspektor pracy.

– Społecznych inspektorów pracy wybierają pracownicy, ale kandydatów proponują związki zawodowe. Na jakie cechy kandydatka na społecznego inspektora pracy warto zwrócić uwagę?

– To od związków zawodowych zależy wybór społecznego inspektora pracy, kandydaci są wskazywani przez związki zawodowe, przeważnie są to członkowie związku. Czasem jest tak, że kandydat nie należy do związku, ale ma wiedzę i wykształcenie techniczne czy inne predyspozycje. Ważne by kandydat na społecznego inspektora pracy był społecznikiem, który zna swoje środowisko pracy, widzi i umie zidentyfikować zagrożenia i ich ewentualne skutki oraz rozumie potrzebę dokonania zmian w swoim otoczeniu. Ponadto powinien to być człowiek, który jest dobrym organizatorem, umie współpracować z pracodawcą, służbą bhp oraz pracownikami. Dobrze by miał umiejętności negocjacyjne. I nade wszystko, o czym wcześniej nie wspomniałam, winien być obiektywny i rozsądny.

Rozmawiała: Małgorzata Kuźma

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.