Ekonomiści i badacze zachowań konsumenckich zajęli się tematem czy i jak zmieniają się nawyki zakupowe Polaków w obliczu rosnących cen towarów i usług.

Do inflacji przez dwa lata zdążyliśmy się nieco przyzwyczaić. Stopniowy wzrost w Polsce cen towarów i usług z różnych grup asortymentowych obserwowaliśmy pod koniec 2021 r. W marcu 2022 r. inflacja r/d/r osiągnęła dwucyfrowy poziom – 11 proc. W sierpniu ub.r. odnotowano 16,1 proc., a w grudniu 2022 r. – 16,6 proc. Ogólnie średnioroczna inflacja wyniosła w ub.r. 14,4 proc.

Szczyt inflacyjny przypadł na luty br., w którym inflacja konsumencka wyniosła 18,4 proc.   

 W stosunku do poprzedniego miesiąca ceny towarów i usług wzrosły o 1,2%. w lipcu 2023 r. Potwierdziły się jego wstępne szacunki z końca zeszłego miesiąca – ceny towarów i usług poszły w górę o 10,8 proc. w porównaniu z lipcem 2022 r. Mocniej zdrożały przy tym usługi, średnio o 11,3 proc., zaś ceny towarów wzrosły w ciągu roku o 10,6 proc. a na koniec czerwca według GUS ceny towarów i usług konsumpcyjnych rok do roku wzrosły o 11,5 proc. Oprócz nas wysoko na inflacyjnej liście znalazły się kraje naszego regionu:   Czechy i Słowacja i Węgry – wskaźnik HICP był o ponad 11 proc. wyższy niż w czerwcu 2022 r. W strefie euro w czerwcu br. inflacja HICP obniżyła się do 6 proc. (uwaga na różne systemy podatkowe i cykle koniunktury itp.)

Jak zmieniają się nawyki zakupowe Polaków w obliczu rosnących cen podał portal money.pl?

Nastąpiła zatem zmiana priorytetów w koszyku zakupowym. Firma Target PRO już na koniec 2022 r. oceniała, że w obliczu rosnących kosztów życia obserwowana jest zmiana nawyków zakupowych. Występują dwie grupy, czyli osoby które: wydają mniej i częściej kupują zamienniki droższych marek i te, które są skłonne wydać więcej, kupując rzadziej ale tylko produkty markowe.

DHL Parcel Polska w badaniu „Prognozy zakupowe w e-commerce na najbliższe miesiące” zauważyło, że już w 2022 roku wyraźnie zaznaczony był trend powszechnego poszukiwania oszczędności w związku z wysokim poziomem inflacji.

Badanie „Centra handlowe ponownie w centrum uwagi klienta” przeprowadzone przez ekspertów z Polskiej Rady Centrów Handlowych wskazało, że 75 proc. respondentów zmieniło nawyki zakupowe, a 44 proc. ograniczyło swoje wydatki. Około 40 proc. zakupy robi mniej spontanicznie niż rok wcześniej. Wydatki są bardziej świadome i więcej oszczędzamy.

Czy jakość ustępuje miejsca cenie?

Cena jest bardzo ważnym czynnikiem przy dokonywaniu wyboru produktów różnego rodzaju. Potwierdza to badanie „Konsumpcja w warunkach wysokiej inflacji” zrealizowane w ramach projektu Zdrowie Finansowe przez Fundację Think! w partnerstwie z ING Bankiem Śląskim. Okazało się, że 93 proc. respondentów w związku z inflacją ponosi wyższe koszty życia, przez co zostaje im w portfelu mniej pieniędzy. To skłania do ograniczania wydatków poprzez mniejsze zakupy niż przed inflacją z lat 2022 i 2023 – tak postępuje 59 proc. Polaków. Niemal 40 proc. rodaków szuka atrakcyjnych ofert cenowych.

Przy wyborze produktów trwałego użytku zwracamy większą uwagę na ich cenę, do czego przyznaje się 50 proc. badanych, a w drugiej kolejności na ich użyteczność. Mniejsze znaczenie mają: moda, wygląd i pochodzenie geograficzne produktów. Nieco ponad 50 proc. badanych czeka z podjęciem decyzji o zakupie do obniżki ceny przez sprzedającego (promocje, wyprzedaże).  

Raport e-Izby „Dekada polskiego e-commerce” obejmujący lata 2013-2023 pokazuje, jak bardzo wzrosła liczba osób dokonujących zakupów w internecie. Odsetek internautów kupujących w sieci wzrósł w ciągu ostatniej dekady z 45 proc. do 87 proc. Na koniec 2022 roku wartość rynku e-commerce szacowana była w Polsce na 850 mld zł (!).  W czasie pandemii COVID-19 musieliśmy zmienić model zakupowy i częściej zamawiać w internecie z uwagi na zamknięte sklepy stacjonarne. Zmieniły się nasze nawyki, gdzie dokonujemy zakupów. Rzadziej idziemy do supermarketów, a częściej zamawiamy online.

Zdecydowana większość Polaków (blisko 90 proc.), zgodnie z badaniem „Konsumpcja w warunkach wysokiej inflacji”, przedstawia emocjonalny stosunek do zakupów i do inflacji. Staramy się ograniczać zakupy, więcej oszczędzać, a nawet korzystać z produktów z drugiej ręki, by w portfelu pozostało więcej pieniędzy.