Umowa społeczna a system emerytalny, czyli Dolce Vita emeryta
Zmiany społeczne, gospodarcze i polityczne zachodzące na świecie w XXI wieku wywierają presji na istniejące umowy społeczne, w tym na układy zbiorowe pracy. Koncepcja umowy społecznej miała i wciąż ma kluczowy wpływ na sposób, w jaki mieszkańcy nie tylko Polski, ale całej Europy, przygotowują się do przejścia na emeryturę.
Umowa społeczna, dotycząca świadczeń emerytalnych z reguły została wypracowana między rządami, pracodawcami i poszczególnymi pracownikami i ich organizacjami.
Od końca XIX wieku (w 1889 r. kanclerz Niemiec Otto von Bismarck wprowadził pierwszy na świecie system emerytalno-rentowy finansowany z obowiązkowych składek osób pracujących i pracodawców), mamy fundusz rentowy i I filar systemu emerytalnego. Już wówczas przyjęto, że prawo do otrzymania emerytury nabywa się wraz z osiągnięciem określonego sztywno wieku, a nie w momencie utraty zdolności do pracy. Tym samym wraz z wydłużaniem się życia rośnie liczba lat otrzymywania świadczenia oraz wartość świadczeń wypłacanych przez państwo.
Początkowo Niemcy pod koniec lat 50 XX w., a następnie inne kraje europejskie, rozszerzyły zapisy umowy międzypokoleniowej, rozbudowując system repartycyjny oraz szerszy zakres świadczeń socjalnych.
W Polsce funkcjonował repartycyjny system jednofilarowy. Reforma emerytalna w 1999 r. miała przynieść równowagę w podziale odpowiedzialności między podmiotami.
Polacy nadal często pracują też za granicą swego Kraju.
Czy praca w obcym państwie gwarantuje emeryturę w przyszłości? Każdy podejmujący pracę za granicą powinien wiedzieć, czy i jakie ma obowiązki, jaka jest emerytura za granicą i czego może się spodziewać.
Jednym z kierunków emigracyjnych Polaków były Stany Zjednoczone. Osoby, które pracowały w Polsce i w USA, mogą ubiegać się o emeryturę na podstawie Umowy o zabezpieczeniu społecznym z 2 kwietnia 2008 r. między Polską a USA, która weszła w życie 1 marca 2009 r.
Generalnie prawo do emerytury wiąże się ściśle z wiekiem emerytalnym oraz okresem składkowym.
- Belgia: 65/65 lat (wiek emerytalny zostanie podwyższony do 66 lat w 2025 r., do 67 lat w 2030 r.); pełna emerytura należy się tym, którzy stale pracowali 45 lat;
- Francja: 62/62 lata (jest stopniowo podnoszony do 64 lat); wysokość emerytury jest uzależniona od wysokości składek od 10 do 24 najlepszych lat pracy (okres pobierania najwyższego wynagrodzenia); pełna emerytura w wieku 65–67 lat, w przypadku opłacania składek przez 35 lat.
- Holandia: 66/66 lat (wiek emerytalny zostanie podniesiony do 67 lat w 2027 r.); o emeryturę mogą ubiegać się osoby, które pomiędzy 15 a 65 rokiem życia mieszkały legalnie w Holandii.
- Irlandia: 67/67 lat (wiek emerytalny zostanie podniesiony do 68 lat w 2028 r.); wysokość emerytury jest uzależniona od liczby przepracowanych lat oraz wysokości odprowadzanych składek.
- Niemcy: 67/67 lat; prawo do emerytury uzależnione jest od udowodnienia opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez co najmniej 5 lat.
- Norwegia: 65/65 lat (uwaga – tzw. elastyczny wiek emerytalny, na świadczenie można przejść pomiędzy 62 a 75 rokiem życia); prawo do emerytury przysługuje tylko osobom, które objęte były norweskim ubezpieczeniem społecznym i zamieszkiwały na terenie kraju min. 3 lata.
- Wielka Brytania: 65/65 lat; prawo do emerytury uzależnione jest od opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za co najmniej 10 lat.
Mieszkańcy Luksemburga i Francuzi spędzają na emeryturze 24 i 23,5 roku życia. Brytyjczycy i Niemcy spędzają na emeryturze 20 lat. Grecja i Francja mają obecnie najniższy w Europie wiek emerytalny (62 lata), średnia dla Unii Europejskiej wynosi 64,8 lat.
Dochody francuskich emerytów (75 proc. przedemerytalnych zarobków) są statystycznie wyższe od emerytur w sąsiednich krajach. W Wielkiej Brytanii wynoszą one średnio 58 proc. przedemerytalnych zarobków, a w Niemczech 53 proc. – wg Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.