W roku 2024 wchodzi w życie kilka istotnych zmian w prawie pracy i przepisach ubezpieczeniowych.

I. Jak co roku wzrasta pensja minimalna

W 2024 r. – podobnie jak w 2023 r. – przewidziano podwójną podwyżkę płacy minimalnej. Od 1 stycznia do 30 czerwca 2024 r. wyniesie ona 4242 zł brutto, zaś w miesiącach od 1 lipca do 31 grudnia 2024 r. płaca minimalna wyniesie 4300 zł brutto. Z kolei minimalna stawka wynagrodzenia za godzinę wykonywania zlecenia lub świadczenia usług we wspomnianych okresach wynosić będzie odpowiednio 27,70 zł brutto i 28,10 zł brutto.

Wzrost wynagrodzenia pociągnie za sobą zmiany w wysokości niektórych świadczeń pracowniczych, których wysokość jest pochodną minimalnej pensji. I tak, wzrośnie kwota dodatku stażowego, minimalnego odszkodowania od pracodawcy, który dopuścił się wobec pracownika mobbingu, dodatku za pracę w porze nocnej, kwoty wolnej od potrąceń z wynagrodzenia za pracę, które należy pozostawić pracownikowi do dyspozycji.

Dla przypomnienia, zgodnie z art. 151(7) kodeksu pracy pora nocna obejmuje okres między godziną 21.00 a 7.00. Wynosi ona równo 8 godzin. Pracodawca zobowiązany jest określić w regulaminie zakładu pracy porę nocną. Wyjątek stanowi zasada odnosząca się do przedsiębiorców, na których nie został nałożony obowiązek sporządzania regulaminu przedsiębiorstwa. W takim przypadku pracodawca zobligowany jest do poinformowania pracowników o porze nocnej w informacji dodatkowej o warunkach zatrudnienia. Za pracę w porze nocnej należy się dodatek w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, za każdą godzinę pracy w porze nocnej.

Pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż ustawowa płaca minimalna.

Ponadto od 1 stycznia 2024 r. do ustawowego minimalnego wynagrodzenia za pracę nie będzie zaliczany dodatek za trudne warunki pracy oraz dodatek za uciążliwe warunki pracy.

Po zmianach w ustawie do katalogu składników wynagrodzenia, które nie są uwzględniane w ustawowym minimalnym wynagrodzeniu, nie będą już zaliczane dodatki:

• za szczególne warunki pracy przysługujący pracownikowi z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia lub
• do pracy związanej z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym lub
• do pracy szczególnie niebezpiecznej.

Tak jak do tej pory poza ww. dodatkami w płacy minimalnej nie będą uwzględniane następujące składniki wynagrodzenia i świadczenia:

• nagroda jubileuszowa;
• odprawa pieniężna przysługująca pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy;
• wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych;
• dodatek do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej;
• dodatek za staż pracy.

II. Kiedy w 2024 roku przejść na emeryturę

Jeśli ktoś w 2024 roku chce przejść na emeryturę, to czy lepiej zrobić to na początku roku kalendarzowego, czy może poczekać kilka miesięcy? A jeśli ktoś wiek emerytalny nabywa w połowie roku, to kiedy najlepiej zdecydować się na przejście na emeryturę? Informacje te powinny się przydać również osobom, które przekroczyły wiek emerytalny jeszcze w 2023 roku. Przy dobrym wyborze terminu przejścia na emeryturę można zwiększyć swoją emeryturę nawet o kilkaset złotych.

W trakcie pracy zawodowej ubezpieczony opłaca składki do ZUS, a także gromadzi kapitał początkowy, to zaś składa się na kapitał emerytalny –  a od niego zależy wysokość emerytury. W praktyce na wysokość świadczenia emerytalnego wpływają również inne czynniki, a przede wszystkim:

• terminy waloryzacji składek emerytalnych;
• terminy waloryzacji emerytur;
• zmiany tablic dalszego trwania życia.

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, najkorzystniejsze będzie przejście na emeryturę w styczniu lub lutym 2024 r. Oczywiście, trzeba pamiętać o tym, że możliwość ta pojawia się dopiero wtedy, gdy ubezpieczony ukończy odpowiedni wiek emerytalny – dla kobiet jest to 60. rok życia, dla mężczyzn 65. Oznacza to też, że jeśli ktoś ma urodziny w marcu, najwcześniej od tego miesiąca może pobierać świadczenie emerytalne i najkorzystniejsze opcje już są poza zasięgiem tej osoby.

Dlaczego miesiące styczeń i luty są najlepsze? W styczniu i lutym dochodzi do pozytywnego połączenia trzech elementów zwiększających wysokość świadczeń emerytalnych:

• waloryzacja świadczeń – przebiega 1 marca, więc jeśli wcześniej ZUS przyznał emeryturę, można skorzystać z tej właśnie waloryzacji.;
• zmiana tablic średniego dalszego trwania życia – dochodzi do niej 1 kwietnia
• waloryzacja kapitału emerytalnego.

W marcu 2024 roku przewidywana jest waloryzacja na poziomie co najmniej 11 proc. To oznacza znaczny wzrost wysokości świadczenia emerytalnego. Przykładowo, jeśli ktoś w lutym przejdzie na emeryturę i otrzyma 4300 złotych emerytury, po waloryzacji otrzyma około 4810 zł emerytury –  to oznacza wzrost świadczenia o ponad 500 złotych. Co więcej, ta sama osoba, która, jeśli na emeryturę przejdzie miesiąc później, otrzyma emeryturę w wysokości 4300 zł i nie skorzysta już z waloryzacji.

Tablice średniego dalszego trwania życia

W styczniu i lutym 2024 r., a także w marcu obowiązywać będą aktualne tablice dalszego trwania życia. 1 kwietnia 2024 r. ulegną one zmianie. Tablice te pokazują, ile trwa przewidywana długość trwania życia w miesiącach na moment przekroczenia wieku emerytalnego – dla kobiet jest to 60 r.ż., a dla mężczyzn 65 r.ż. W okresie pandemii, czyli w 2021 i 2022 roku, zanotowano wyraźny spadek przewidywanej długości życia z racji nadmiarowych zgonów.

Krótszy przewidywany czas trwania życia jest korzystny dla wysokości emerytury, ponieważ zebrany kapitał emerytalny dzieli się przez liczbę miesięcy, co daje wartość emerytury. Tym samym, im mniej miesięcy średniej dalszej długości trwania życia, tym wyższa emerytura.

Czy przyszłe przeliczniki będą mniej korzystne? Według przewidywań ekspertów, tablice w 2024 roku również wydłużą średnią dalszą długość trwania życia, a to oznacza niższe świadczenie.

Jeśli ktoś urodził się np. w kwietniu lub maju, będzie zmuszony skorzystać z nowych tablic przewidywanego dalszego trwania życia. Dlatego też dwie osoby na tym samym stanowisku pracujące przez taki sam czas, które uzbierały taki sam kapitał, mogą mieć różną emeryturę: Osoba w lutym ma szanse skorzystać z innej tablicy dalszego przewidywanego życia nawet wtedy, gdy na emeryturę przejdzie później. Ktoś urodzony w kwietniu już takiej opcji nie ma i może mieć przez to niższą emeryturę.

Zatem, kto powinien czekać do lipca?

Jeśli nie możemy przejść na emeryturę przed marcem 2024 roku, warto poczekać do lipca lub sierpnia. W czerwcu odbywa się bowiem czerwcowa roczna waloryzacja kapitału emerytalnego, więc od lipca ZUS naliczy wyższą emeryturę niż w maju lub czerwcu.

III.  W 2024 roku otrzymają wyrównania osoby, które otrzymywały „emerytury czerwcowe”

15 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny (TK) uznał za niekonstytucyjny sposób waloryzacji emerytur dla osób, które przechodziły na emeryturę w czerwcu w latach 2009–2019. TK orzekł, że sposób waloryzacji emerytur dla osób, które przed nowelizacją ustawy o emeryturach i rentach z FUS z 2021 r. przechodziły na emeryturę w czerwcu w latach 2009–2019, jest niezgodny z konstytucją.

Dalej, Trybunał Konstytucyjny uznał, że potrzebna jest reakcja ustawodawcy i uregulowanie tej kwestii w ustawie. Osoby, do których odnosi się wyrok, mogą jednak wystąpić do ZUS o zastosowanie wobec nich tego orzeczenia bezpośrednio. Mogą się powołać na artykuł 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; dotyczy on ponownego ustalenia świadczeń w trybie wznowieniowym.

Maria Szwajkiewicz