Jaką rolę w przeciwdziałaniu mobbingowi może lub powinna odegrać służba bhp?
Rolą każdego pracodawcy jest przestrzeganie zasad współżycia społecznego w miejscu pracy jak również poszanowanie godności pracowników i innych przynależnych im dóbr osobistych. Nie zawsze jednak taki ideał wynikający z przepisów jest realizowany. Zakład pracy jest bowiem swoistą „areną”, gdzie ścierają się interesy pracodawcy oraz zatrudnionych, a rolą prawa pracy jest zapewnienie względnego spokoju tych relacji. Służą temu podstawowe zasady prawa pracy oraz wynikające z przepisów prawa pracy uprawnienia oraz obowiązki pracodawcy oraz pracownika.
Obok incydentalnych zdarzeń noszących znamiona nierównego traktowania, naruszania godności, zasad współżycia społecznego czy zwyczajów zakładowych, w zakładzie może dochodzić do zintensyfikowanych, negatywnych działań skierowanych w kierunku danej osoby lub osób.
W przypadku, gdy wywołują one skutek w postaci zaniżonej oceny przydatności zawodowej lub mają na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników, a dodatkowo postępowanie względem zatrudnionego ma długotrwały charakter lub jest uporczywe, wówczas można mówić o mobbingu.
Pracodawca nie powinien traktować mobbingu jako okoliczności wpisującej się w zakładowe zwyczaje czy ryzyko zawodowe wkalkulowane w specyfikę danego zawodu czy specjalności. Jego bezwzględnym obowiązkiem jest przeciwdziałanie mobbingowi – niezależnie od tego, czy zjawisko to w zakładzie występuje, czy też nie. Bezspornie znamiona mobbingu nie są obojętne dla pracownika. Mają bowiem wpływ zarówno na życie zawodowe, jak i szeroko rozumianą sferę pozazawodową. Stres jaki wiąże się ze środowiskiem pracy, w którym występuje mobbing powoduje nie tylko znacznie większe ryzyka wykonywania pracy w niezadowalającej ilości i jakości, ale i wiąże się z konsekwencjami zdrowotnymi, w tym podwyższonym ryzykiem wystąpienia wypadku przy pracy.
Pracodawca realizuje obowiązek przeciwdziałania mobbingowi przy pomocy podległych mu pracowników – przykładowo wchodzących w skład komórek kadrowych, działów HR czy bezpośrednich przełożonych pracowników. Zwykle przeciwdziałanie mobbingowi wymaga więc szerszej współpracy.
Jak już wspomniano, mobbing nie jest okolicznością obojętną dla prawidłowości i bezpieczeństwa procesu pracy. Uwzględniając brak bezpośredniego wyeksponowania roli służby bhp w kwestii zapobiegania mobbingowi należy zauważyć, że do zadań służby bhp należy w szczególności:
- przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzeganie przepisów i zasad bhp,
- bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych,
- udział w opracowywaniu przepisów zakładowych w zakresie bhp,
- udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego.
Uwzględniając powyższy, wybrany zakres obowiązków służby bhp można przyjąć, iż przeciwdziałanie mobbingowi nie może być dla pracowników komórek bhp sprawą zupełnie obojętną. Skoro rolą służby bhp jest kontrola szeroko rozumianych warunków pracy, w tym bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach (należy uznać, że również psychospołecznych), to zjawisko mobbingu prowadzące do stresu zawodowego mającego przełożenie na bezpieczeństwo pracowników powinno znajdować się w sferze zainteresowania służby bhp. Można zatem przyjąć, iż pracodawca ma prawo do zaangażowania pracowników służby bhp w proces przeciwdziałania mobbingowi – tam, gdzie ma lub może mieć on przełożenie na bezpieczeństwo pracowników.
Nie można wykluczyć, że pracownicy danej komórki bhp, uwzględniając i tak dużą liczbę zadań bezpośrednio nałożonych przez przepisy nie będą zainteresowani dodatkowym zaangażowaniem w działania antymobbingowe. W skrajnych przypadkach pracownicy służby bhp mogą w trybie skargowym powiadomić PIP, iż pracodawca obciąża ich obowiązkami niemieszczącymi się w zadaniach służby bhp, które wynikają bezpośrednio z przepisów. Zanim jednak komórka bhp zdecyduje się na powiadomienie inspekcji powinna dokonać szerokiej kalkulacji możliwych konsekwencji swojego działania. Skarga spowoduje bowiem wszczęcie postępowania kontrolnego w zakresie funkcjonowania służby bhp w zakładzie – w tym w kwestii prawidłowego wywiązywania się pracowników komórki bhp ze swoich obowiązków.
Autor: Sebastian Kryczka
Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.
