Jakie są rodzaje ruchomego czasu pracy?
Ruchomy czas pracy w praktyce oznacza elastyczny harmonogram godzin rozpoczęcia i zakończenia pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy (k.p.), istnieją dwie główne formy ruchomych rozkładów czasu pracy.
Pierwsza forma polega na tym, że harmonogram czasu pracy uwzględnia zróżnicowane godziny rozpoczynania pracy w dniach, które są ustalane jako dni robocze pracownika zgodnie z danym rozkładem (zob. art. 1401 § 1 k.p.). Taki układ jest stosowany w przypadku, gdy praca wymaga rozpoczęcia o określonej godzinie, ale ta godzina może być różna w zależności od dnia. Pozwala to na skonstruowanie planu pracy pracownika, na przykład rozpoczynając pracę w poniedziałki o godz. 11:00 i kończąc o godz. 19:00, natomiast we wtorki rozpoczynając o godz. 9:00 i kończąc o godz. 17:00. Warto zauważyć, że taka elastyczność nie generuje konieczności wypłacania dodatkowych opłat za nadgodziny w przypadku pracy we wtorek od godz. 9:00 do godz. 11:00.
Druga formą jest harmonogram czasu pracy, który określa ustalony przedział czasu, w którym pracownik ma swobodę wyboru godziny rozpoczęcia pracy w dniu uznawanym za jego dzień roboczy (por. art. 1401 § 2 k.p.). Przykładowo, ustala się zakres czasowy między godziną 7:30 a 9:30, w którym pracownik powinien rozpocząć pracę, a w ramach standardowego czasu pracy zakończyć ją po upływie 8 godzin, czyli pomiędzy godziną 15:30 a 17:30. W tym przypadku to pracownik podejmuje decyzję o konkretnej godzinie rozpoczęcia i zakończenia pracy, wybierając spośród wyznaczonego przedziału czasowego. Kluczowe jest, aby ta decyzja mieściła się w określonym przedziale. Godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy stają się zmienną dla pracownika. Ostateczny wybór w zakresie tych godzin należy do pracownika. Z tego powodu ten elastyczny harmonogram czasu pracy nazywany jest elastycznym czasem pracy pracowników i jest stosunkowo często praktykowany.
W obu rodzajach ruchomego rozkładu czasu pracy, zgodnie z art. 1401 § 3 k.p., wykonywanie pracy nie może naruszać prawa pracownika do dobowego i tygodniowego odpoczynku.
W zasadzie można zakładać, że istotą stosowania elastycznych rozkładów czasu pracy jest postanowienie zawarte w art. 1401 § 4 k.p., które stanowi, że powtórne wykonywanie pracy w tym samym dniu, w przypadku zastosowania ruchomego harmonogramu czasu pracy określonego w art. 1401 § 1 i 2 k.p., nie podlega uznaniu za pracę w nadgodzinach. Stanowi to środek zaradczy wobec sytuacji zwaną „łamaniem doby pracowniczej”. Bez wprowadzenia przez pracodawcę jednej z form elastycznego rozkładu czasu pracy pracownik, który rozpocząłby pracę np. w poniedziałek o godz. 10:00, pracowałby przez 8 godzin, a następnie we wtorek rozpocząłby pracę o godz. 9:00 i pracowałby przez 8 godzin, miałby godzinę nadliczbową wynikającą z naruszenia „całej doby pracowniczej”. Doba tego pracownika zaczyna się o godz. 10:00 w poniedziałek i trwa, zgodnie z definicją z art. 128 § 3 pkt 1 k.p., przez 24 godziny, aż do wtorku do godz. 10:00. Jeżeli pracownik rozpoczyna pracę we wtorek o 9:00, „łamie” dobowy okres, to znaczy rozpoczyna pracę drugi raz w tym samym dniu. Czas pracy jest rozliczany nie w dniach, lecz w dobach, a zgodnie z art. 129 § 1 k.p., czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę.
