Sejm 26 stycznia br. zajął się rządowym projektem ustawy zmieniającej ustawę Kodeks pracy. Projekt ma na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej, dotyczy implementacji do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej. Prace nad ustawą implementującą do polskiego porządku prawnego dwóch ważnych dyrektyw unijnych są o kilka miesięcy opóźnione.

Przy pracach nad projektem ustawy w ramach obowiązkowych konsultacji uczestniczyły centrale związków zawodowych w tym NSZZ „Solidarność”. Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „S” już 15 marca 2022 r. uznało, że zaproponowany w projekcie ustawy sposób implementacji obu wymienionych dyrektyw „co do zasady, zasługuje na pozytywną ocenę”. Prezydium KK przekazało 15 wniosków. Niektóre zostały uwzględnione, do wniosków odrzuconych będzie można wrócić w pracach sejmowej Komisji po pierwszym sejmowym czytaniu.

NSZZ „Solidarność” uznaje, że zaproponowana w projekcie ustawy nowelizacyjnej regulacja uzależniająca maksymalną długość okresu, na który może być zawarta umowa o pracę na okres próbny, od długości okresu, na który strony zamierzają zawrzeć umowę na czas określony, nie spełni zakładanych celów społecznych.

Zmiany kodeksowe mają na celu implementację unijnych dyrektyw z 20 czerwca 2019 r. (2019/1152) w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej; i drugiej   dnia 20 (2019/1158) w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów.  

Projekt ustawy nowelizacyjnej zawiera liczne propozycje zmian przepisów rozszerzających dotychczasowy zakres rozwiązań, które dotyczą praw pracowników – uprawnienia do informacji odnoszących się do warunków zatrudnienia pracowników, a po drugie – uprawnienia rodzicielskie i opiekuńcze.

Wątpliwości NSZZ „S” budzi proponowana przez rząd regulacja pięciodniowego urlopu opiekuńczego, który ma być bezpłatny. Będzie to zniechęcać pracowników do korzystania z tego uprawnienia. Pracownicy, aby nie stracić dochodu, będą w pierwszej kolejności korzystać ze zwolnienia lekarskiego i prawa do zasiłku opiekuńczego oraz urlopu wypoczynkowego. Należy przyznać pracownikom korzystającym z urlopu opiekuńczego prawo do wynagrodzenia bądź prawo do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa.

Podobne wątpliwości dotyczą proponowanego prawa pracownika do zwolnienia od pracy w pilnych sprawach rodzinnych, tzw. zwolnienia z pracy z powodu siły wyższej w wymiarze dwóch dni lub 16 godzin. Propozycja, aby pracownik za czas tego zwolnienia otrzymywał połowę wynagrodzenia, nie będzie stanowić zachęty do korzystania z tego uprawnienia.

W projektowanym art. 173 § 4 k.p. zbyt sztywno został ujęty termin złożenia wniosku o udzielenie urlopu opiekuńczego.

Wnioski KK też dotyczą dokładniejszego sformułowania przepisów, żeby nie było wątpliwości interpretacyjnych kilku proponowanych przepisów. Proponowane przepisy są w tych przypadkach „nieostre”. Art. 18 dyrektywy 2019/1152 i art. 12 dyrektywy 2019/1158 nakładają na państwa członkowskie obowiązek wprowadzenia niezbędnych środków, w tym przerzucenia ciężaru dowodu na pracodawcę. Propozycja dodania do Kodeksu pracy stosownego przepisu (proponowany art. 183) ma zapewnić, że skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących na podstawie przepisów Kodeksu pracy nie może być podstawą negatywnych konsekwencji dla pracownika. Jednak ten przepis nie stanowi tego, że ciężar dowodu dotyczy pracodawcy. Stosowne unormowania znajdą się w art. 177 § 41 k.p. („w przypadkach, o których mowa w § 1 pkt 2 i § 4, pracodawca udowadnia, że przy rozwiązywaniu umowy o pracę kierował się obiektywnymi powodami”). Zakres przepisu nie obejmuje np. wniosku o elastyczną organizację pracy opiekuna.

Z kolei art. 183f § 3 Kodeksu pracy przewidującego, że roszczenie o zasądzenie odszkodowania ma być w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Nie można tego uznać za odstraszającą sankcję dla pracodawcy, co nie odpowiada art. 19 dyrektywy 2019/1152 stanowiącemu, że państwa członkowskie ustanawiają przepisy o sankcjach skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających.

Prezydium KK pozytywnie ocenia wprowadzenie obowiązku uzasadniania oraz konsultacji wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony. Brakuje jednak instrumentów gwarantujących pracownikom przywrócenie do pracy. W przypadku umów o pracę na czas określony może okazać się, że termin, do którego umowa o pracę miała trwać, minie. Należałoby rozważyć dopuszczalność przywrócenia pracownika do pracy na okres równoważny okresowi od rozwiązania umowy o pracę do terminu, do którego umowa miała obowiązywać.

Wniosek 15 „S” odnosi się do zmian zawartych w art. 2 dotyczącym Ustawy o Policji, art. 3 dotyczący Straży Granicznej, art. 5 dotyczący Państwowej Straży Pożarnej i innych służb mundurowych. Są wątpliwości, czy będzie ich obejmowała ochrona w przypadku wykorzystania urlopu opiekuńczego lub wnioskowania o niego. Z projektu nie wynika, czy funkcjonariusze objęci zostaną ochroną przed retorsjami za wnioskowanie o udzielenie takiego urlopu.

Projekt ustawy nowelizującej Kodeks pracy jest bardzo obszerny i liczy 109 stron.

(Tekst za nr. 4 (1774) numeru „Tygodnika Solidarność”)