Zjawisko mobbingu wpływa na zdrowie pracowników oraz przekłada się na ich gorszą wydajność i zaangażowanie, nie służy ani pracownikom, ani pracodawcom.

Formularz ankiety nt. mobbingu został przygotowany w gronie członków Sekcji Służby Zdrowia Regionu Gdańskiego NSZZ „S” i składał się z 16 pytań zamkniętych, z możliwością dopisania treści w opcji „Inne”.

Zgodnie z art. 94(3) § 2 kodeksu pracy mobbingiem jest „działanie lub zachowanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Kto wypełnił ankiety

W ankiecie wzięło udział 39 osób, przy czym najliczniejszym przedziałem wiekowym były osoby w wieku 46–55 lat (33 proc.), następnie w wieku 36–45 lat (26 proc.) oraz 56 lat i więcej (23 proc). Najmniej liczną grupą były osoby najmłodsze w przedziale 26–35 lat (18 proc.). Nikt nie był reprezentowany w grupie 18–25 lat.Wśród uczestników ankiety najliczniejsza była grupa kobiet (72 proc.).

Udzielono potwierdzającej odpowiedzi o doświadczenie mobbingu, zgodnej z kodeksową, definicją aż w 64 proc. (25 osób). 23 proc. (9 osób) było świadkiem mobbingu.

Na prośbę uczestników ankiety wyniki dotyczące pytania o miejsce zatrudnienia zostały usunięte z zestawienia.

Uczestnicy opisali własnymi słowami, w jaki sposób doświadczyli mobbingu w pracy.

Poniżej wybrane wypowiedzi – w oryginalnej formie:

• Traktują mnie jak powietrze; bez żadnej przyczyny zabierano mi część premii, brak jakiegokolwiek zainteresowania i zaopatrzenia w środki czystości, nie wspomnę o wodzie w wysokich temperaturach.
• Nie doświadczyłam mobbingu.
• Byłam nękana, ośmieszana przez współpracownika na moim oddziale. Podważano moje kwalifikacje. Notorycznie starała się wzbudzić we mnie, że jestem nieodpowiedzialnym i bezużytecznym pracownikiem. Takie sytuacje doprowadziły mnie do wyeliminowania z pracy i z życia oddziału, na którym wówczas pracowałam.
• Byłem poniżany przez kierownika przy innych współpracownikach. Padaływulgaryzmy w moją stronę.
• Komentowanie każdorazowe nawet minutowego spóźnienia na forum wśród współpracowników i oczekiwanie na wytłumaczenie się.
• Podważanie moich kompetencji w obecności innych pracowników.
• Obrażanie, straszenie, traktowanie z wyższością, autorytarnie.
• Mściwe i dyktatorskie zachowanie kierownika. Poniżanie i deprecjonowanie mojej roli w zakładzie przed innymi pracownikami.
• Od jakiegoś czasu dochodzi do wyśmiewania mojej pracy, podczas rozmowy z przełożoną dochodziło do insynuacji o dużej ilości podań na to miejsce pracy, koledzy też byli informowani (straszeni), dochodziło do łamania prywatności – mojej i kolegów – analiza znajomych na portalu FB.
• Jest osoba w spółce, która regularnie stosuje mobbing – wszyscy o tym wiedzą, ale nie ma na nią mocnych, bo ma plecy u prezesa.
• Wykonuję czynności ponad moje obowiązki. Są to obowiązki drugiego pracownika, który jest niekompetentny – nie podejmuje chęci rozwoju, wprost w kartach kompetencji wskazuje, że do większości czynności potrzebuje wsparcia. Jesteśmy na tych samych stanowiskach. Osoba ta jest kłótliwa, zachowuje się jak niezrównoważona w sytuacjach konfliktu, który generuje, przyczyną konfliktów jest jej odpowiedź „nie” w kwestii wykonywania jej obowiązków.
• Ręce mi opadły. Szef wie wszystko, zamiata pod dywan ciągle narastający problem. Mam tyle obowiązków, że bywały tygodnie pracy od 6.30 do 21. Finanse te same, praca za kilka osób. Jestem zdesperowana, zdemotywowana. Rozwijam kompetencje, kursy, ale myślę nad odejściem.
• Oczernianie, ośmieszanie, przenoszenie na inne oddziały, przydzielanie obowiązków niezgodnych z kompetencjami,

Odpowiedzią w pytaniu o najczęstsze formy mobbingu, których uczestnicy ankiety doświadczyli, były: uniemożliwienie swobodnego wypowiadania się (przerywanie, zastraszanie, ośmieszanie (22 osoby), ignorowanie, izolowanie i wykluczanie z zespołu (16), rozsiewanie plotek na temat pracownika (15), poniżanie i wyśmiewanie (13), szantażowanie lub grożenie utratą pracy (13), wyznaczanie za dużej ilości pracy lub za małej (12), „nie doświadczyłem BEZPOŚREDNIO” (12) oraz ograniczanie kontaktu przez poniżające, upokarzające gesty i spojrzenia (11).

Najliczniejszą odpowiedzią w pytaniu o najczęstsze formy mobbingu, które uczestnicy ankiety ZAOBSERWOWALI jako świadkowie, były:

uniemożliwienie swobodnego wypowiadania się (np. przerywanie, zastraszanie, ośmieszanie) (19 osób), poniżanie i wyśmiewanie (17), wyznaczanie za dużej ilości pracy lub za małej (16), ignorowanie, izolowanie i wykluczanie z zespołu (14), unikanie przez przełożonego rozmów z ofiarą (14), izolacja poprzez przesadzanie jej na inne miejsce z dala od kolegów lub koleżanek (13), szantażowanie lub grożenie utratą pracy (13), rozsiewanie plotek na temat pracownika (12), ograniczanie kontaktu przez poniżające, upokarzające gesty i spojrzenia (11), odbieranie prac zadanych wcześniej (10) oraz „nie ZAOBSERWOWAŁEM/ŁAM jako świadek” (10).

Zgłoszono przypadki mobbingu przełożonemu, pracodawcy lub osobom odpowiedzialnym za politykę antymobbingową w firmie (14 osób), jak również nie zgłoszono ich w ogóle (14).

Na pytanie, czy działania władz firmy były skuteczne w rozwiązaniu problemu mobbingu odpowiedziano niemal w tych samych proporcjach i stwierdzono, iż nie były skutecznie w 47 proc. (18 osób) oraz w 53 proc. (20) nie mogą ocenić, ponieważ nie zgłosiły mobbingu. Nikt nie udzielił odpowiedzi, że działania władz firmy były skuteczne.

Najczęstszą odpowiedzią na pytanie, czy uczestnicy zgłosili przypadki mobbingu związkom zawodowym było brak takiego zgłoszenia (20 osób), natomiast dwukrotnie mniej uczestników zgłosiło mobbing związkom zawodowym (9).

W odpowiedziach na pytanie o skuteczność związków zawodowych w rozwiązaniu problemu mobbingu było niezgłoszenie mobbingu (22 osoby) oraz brak skuteczności działań związków zawodowych (12).

Konsekwencjami mobbingu dla osób doświadczonych tym zjawiskiem najczęściej były: stres i problemy zdrowotne (26), chęć odejścia z pracy (26), zaburzenia snu (20), obniżenie wydajności pracy (20) oraz trudności w relacjach z innymi osobami (12).

Zdecydowana większość uczestników ankiety (pyt. 13) stwierdziła, iż firma powinna wprowadzić więcej działań mających na celu zapobieganie mobbingowi w miejscu pracy (26 osób), 7 osób nie miało zdania na ten temat, a tylko 2 osoby stwierdziły, iż te działania były wystarczające.

Zdecydowana większość uczestników ankiety (pyt. 14) stwierdziła, iż związek zawodowy powinien wprowadzić więcej działań mających na celu zapobieganie mobbingowi w miejscu pracy (20 osób), 12 osób nie miało zdania na ten temat, a tylko 5 osób stwierdziło, iż te działania były wystarczające.

Pocieszające wydaje się, iż większość osób uczestniczących w ankiecie należy do związku zawodowego i zamierza dalej działać (16 osób). Najliczniejszą grupą osób uczestniczących w ankiecie byli członkowie NSZZ „Solidarność” (19 osób) oraz osoby nienależące do żadnych związków (13).

Podsumowanie

– Zdając sobie sprawę z ograniczeń interpretacyjnych anonimowej ankiety związanej z małą liczebnością grupy ankietowanej (39 osób), należy zwrócić uwagę na poważny problem mobbingu w miejscu pracy, który jest bagatelizowany i przemilczany przez firmy i instytucje. Komisje zakładowe również nie podejmują skutecznej ochrony pracowników przed osobami łamiącymi prawo, które stosują mobbing – uważa Łukasz Ciaś, przewodniczący Sekcji Służby Zdrowia Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”.

Jednocześnie przy Sekcji Służby Zdrowia został utworzony Zespół Antymobbingowy w składzie: Marek Wiergowski (tel. 783 391 499, marek.wiergowski@gmail.com) oraz Marek Ossowski (tel. 504 966 262, v-max1400@wp.pl), którego zadaniem jest monitorowanie i pomoc pracownikom w przypadkach domniemanego mobbingu w miejscu pracy.

Na podstawie uwag i wyników powyższej ankiety została przygotowana jej udoskonalona wersja we współpracy z prof. Jarosławem Załęckim z Uniwersytetu Gdańskiego oraz lekarzem psychiatrii Grażyną Rymaszewską. Ankieta otrzymała również pozytywną opinię psycholożki Marioli Żarnoch, prezeski Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Antymobbingowego (OSA) w Gdańsku.

Nowa ankieta jest dostępna od 26 stycznia 2024 r. pod adresem: https://forms.gle/cGwWp8HtxWDBcmxo9

Serdecznie zapraszamy wszystkich członków Regionalnej Sekcji Służby Zdrowia Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność” do uczestnictwa w ankiecie (niezależnie od bezpośredniej lub pośredniej styczności ze zjawiskiem mobbingu).

 (asg)