Aż 40 proc. pracowników doświadczyło w ostatnich 6 miesiącach w miejscu pracy sytuacji o charakterze mobbingowym – wynika z badań przeprowadzonych UCE RESEARCH i platformy ePsycholodzy.pl pod koniec ubiegłego roku.  44,7 proc.  ankietowanych nie miało tego typu negatywnych doświadczeń.

Badani wskazywali, że najczęstszą formę zachowań niepożądanych w miejscu pracy jest  agresja słowna ze strony przełożonych lub współpracowników, a więc krzyki, przekleństwa i wyzwiska. Inną dość powszechną formą „gnębienia” jest zlecanie bezsensownych zadań, a także obmawianie i rozsiewanie plotek. Najrzadziej dochodzi do przemocy fizycznej i znęcania się fizycznego. Wszystkie te negatywne zachowania można zakwalifikować jako mobbing i wpływają negatywnie na osobę, które ich doświadcza.

– Polscy managerowie w większości nie potrafią oddzielić swoich emocji od profesjonalnego zarządzania zespołem, wolnego od uprzedzeń czy własnych kompleksów. Niektórzy szefowie gnębią podwładnych z lęku przed tym, że mogą ich przewyższać np. wiedzą czy kompetencjami. Poważnym problemem jest to, że w Polsce tak naprawdę nie bada się zupełnie tego, czy osoby powoływane na kierownicze stanowiska mają do tego psychiczne predyspozycje. Dlatego mobbing jest tak bardzo powszechny. Działania o tym charakterze są wręcz nagminne. Pracodawcy nie zwracają na to uwagi, bo liczy się dla nich sukces organizacji, np. wynik sprzedażowy – wyjaśnia Anna Makowska, prezes Krajowego Stowarzyszenia Antymobbingowego (https://ceo.com.pl/sondaz-juz-40-polakow-doswiadcza-w-pracy-znamion-mobbingu-glownie-dochodzi-do-krzykow-i-przeklenstw-71929).

Pojęcie mobbingu i  przepisy jego dotyczące pojawiły się w kodeksie pracy w 2004 r.

Zgodnie z art. 94(3) § 2 mobbingiem jest „działanie lub zachowanie dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.

Mobbing może być związany z pracą, i może się objawiać poprzez wyznaczanie nierealnych terminów wykonania pracy, nakładanie obciążeń nie do opanowania, nadmierne kontrolowanie pracy, przydzielanie bezsensownych zadań lub nie przydzielanie ich w ogóle.

Jeżeli objawia się on w formie obraźliwych uwag, rozsiewania plotek, krytykowania, robienia „kawałów” czy zastraszania –  mamy wówczas do czynienia z mobbingiem personalnym.

Niepożądane zachowania w miejscu pracy w zależności kto jest mobberem, a kto ofiarą mobbingu dzielimy na mobbing poziomy, pionowy i pochyły.

Najczęściej mamy do czynienia z tym ostatnim. Tutaj mobberem jest przełożony, a mobbowanym pracownik. Jego przyczynami mogą być: antypatia, lęk przed utratą reputacji, chęć dyscyplinowania pracowników, strach przed intrygami pracowników, lęk przed utratą autorytetu i władzy, obawa, że pracownik zajmie stanowisko przełożonego, czerpanie satysfakcji ze zdenerwowania i strachu innych, obawa, że pracownicy zaczną leniuchować nie będąc dostatecznie popędzani.

Zdarza się także „mobbing z dołu” (pionowy), kiedy to podwładny prowadzi niewłaściwe działania w stosunku do kierownika. Polegają one na nękaniu i kompromitowaniu przełożonego  wobec innych, nie wykonywaniu jego poleceń.  Może dochodzić nawet do sabotowania działań przełożonego. W jednej z firm z biurka kierownika zniknęły dzień przed kontrolą ważne dokumenty. W konsekwencji przełożony wylądował w szpitalu, w stanie przedzawałowym.

Wreszcie mobbing poziomy, kiedy to pracownik jest prześladowany przez innego pracownika lub grupę pracowników. Zwykle powodem jest zazdrość o stanowisko lub inne przywileje, zatajanie informacji, wrogość, wyładowaniu niechęci na słabszych społecznie.

Najczęściej stosowane techniki mobbingowe polegają na działaniach uniemożliwiających swobodne wypowiadanie się. Na przykład mobber często przerywa osobie przez siebie mobbowanej, zastrasza ją, krytykuje wobec innych, ośmiesza. Czasem wystarczy gest, mina czy tylko spojrzenie, aby mobbowany poczuł się źle w danej sytuacji.

Łatwiej prześladuje się osoby, za którymi nikt się nie ujmie, nie stanie w obronie, dlatego mobber często dąży do osłabienia więzi społecznych, na przykład przez  zakaz kontaktu z innymi pracownikami. Prowadzi również działania obniżające reputację pracownika np. przez ośmieszanie, kwestionowanie decyzji, rozsiewanie plotek temat pracownika, a nawet sugerowanie choroby psychicznej. Często mobber stara się podważyć pozycję zawodową szykanowanego przez siebie pracownika, a więc np. nadmiernie obciąża go pracą lub przeciwnie pracownik dostaje zbyt mało zadań do wykonania, lub dostaje pracę bezsensowną do wykonania. W skrajnych przypadkach mobber może prowadzić działania wywierające negatywne skutki na zdrowie fizyczne pracownika.

Małgorzata Kuźma

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.