We Francji 8 proc. pracowników jest zrzeszonych w związkach zawodowych. Wydaje się, że to niewielki odsetek ogółu pracujących Francuzów. Jednak optyka się zmienia, biorąc pod uwagę, że aż 96 proc. pracowników w tym kraju jest objętych układami zbiorowymi pracy. Dzieje się tak dzięki regulacjom ustawowym i francuskiemu Ministerstwu pracy, zatrudnienia, szkolenia zawodowego i dialogu społecznego (francuski resort ma dialog społeczny w nazwie), które wdrożyło odpowiednie procedury w zakresie układowości i partycypacji pracowniczej.

Matignon, siedziba premiera Francji (Wikimedia)

Negocjowane między pracodawcami i związkami zawodowymi układy zbiorowe, określają ogół warunków pracy oraz gwarancji socjalnych stosowanych wobec pracowników. Zdarza się, że zawierane są też umowy zbiorowe, odnoszą się one jedynie do np. czasu pracy, płac, wymiaru urlopów. Zarówno układy jak i umowy zbiorowe mogą być zawierane na szczeblu branżowym, przedsiębiorstwa bądź zakładu.

Ministrowie pracy, stosunków społecznych i solidarności oraz rolnictwa i rybołówstwa mają możliwość „rozszerzyć” zakres obowiązywania dobrego w ich mniemaniu układu zbiorowego na wszystkie podmioty sektora działalności, której dotyczy. Nadzoruje je od 2009 r. – utworzona w wyniku modernizacji inspekcji pracy w latach 2006-2010 (połączono służby działające uprzednio w czterech inspekcjach: pracy, transportu, rolnictwa oraz w inspekcji morskiej) jednostka centralna Direction Générale du Travail (DGT).

We Francji nie istnieje inna możliwość świadczenia usług pracowniczych, jak przez zawarcie umowy o pracę. Według francuskich przepisów umowy cywilnoprawne (umowa zlecenia, samozatrudnienie), mogą nie zostać uznane jako właściwe przez kontrolujących.

Układy zbiorowe we Francji sprawiają, że pracownicy są zatrudnieni na warunkach, które odzwierciedlają specyfikę pracy w określonej branży oraz ich specyfikę. W przypadku jednego i ogólnego kodeksu pracy byłoby to niemożliwe, przy zachowaniu elastyczności i możliwości renegocjacji.

Ustalenia francuskich układów zbiorowych są nadrzędne względem kodeksu pracy, tak długo, jak gwarantują pracownikom lepsze warunki pracy.

Układ zbiorowy pracy w rozumieniu prawa francuskiego jest tekstem wypracowanym w toku negocjacji zbiorowych przedstawicieli związków zawodowych z pracodawcami, który określa warunki zatrudnienia, pracy, szkoleń zawodowych oraz gwarancje społeczne. Dokument taki jest określany mianem układu zbiorowego, gdy dotyczy wszystkich tych kwestii. Jeżeli dotyczy jednej kwestii, jest porozumieniem zbiorowym

Treści dotyczące pracowników delegowanych to wyłącznie porozumienia i układy w wersji poszerzonej. Właściwy układ zbiorowy jest określany w zależności od czynności wykonywanych przez pracownika delegowanego w czasie jego pracy we Francji.  

We Francji układy zbiorowe pracy są daleko bardziej rozpowszechnione niż w Polsce. W celu ustalenia układu właściwego dla danej branży i miejsca pracy należy kierować się przedmiotem głównej działalności przedsiębiorstwa. Pomocny w tym zakresie jest kod APE (activité principale exercée). Układy zbiorowe zawierają listę kodów APE, które pozwalają przedsiębiorcom na ustalenie, pod który układ zbiorowy podlegają.

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.