Arbitraż to jedna z alternatywnych (do drogi sądowej) metod rozwiązywania sporów. W arbitrażu, wyszkolony, profesjonalny i co najważniejsze neutralny arbiter, działa jak sędzia, który podejmie decyzję w spornej kwestii. Arbitrami są często emerytowani prawnicy, co wcale nie oznacza, że muszą postępować zgodnie z tradycyjnymi procedurami prawnymi.

Umowa arbitrażowa jest to zazwyczaj klauzula w umowie, w której strony zgadzają się na pozasądowe rozstrzyganie ewentualnych sporów. Klauzule o arbitrażu są powszechne w umowach konsumenckich i umowach o pracę, ale można je zaproponować jako uzupełnienie każdej umowy handlowej, w której jedna lub obie strony chciałyby wykluczyć możliwość przyszłego procesu. Często zapisy dot. arbitrażu pojawiają się jako tzw. drobny druk. Niektórzy omijają / lekceważą takie zapisy i podpisują umowy z klauzulami o arbitrażu nie mając świadomości, że jako strona poświadczyli podpisem wszelkie postanowienia zawarte w kontrakcie.

Strony wspólnie wybierają arbitra z listy dostarczonej przez firmę arbitrażową. Arbitraż ma miejsce w prywatnej sali konferencyjnej, a nie publicznej sali rozpraw. Wytypowany arbiter rozpoczyna pracę od przedstawienia podstawowych zasad. Następnie każda ze stron składa oświadczenie wstępne. Potem strony przedstawiają swoje dowody i ewentualnie przywołują świadków. Wreszcie, strony dostarczają oświadczenia końcowe, albo tzw. sprawozdania po rozprawie, które podsumowują ich argumenty.

Ostatnim etapem procesu jest powzięcie i wydanie decyzji przez arbitra. W terminie wyznaczonym przez strony, arbiter wydaje pisemną decyzję. Decyzja ta ma charakter ostateczny, zwykle bowiem nie może być zaskarżona.

Korzyści wynikające z arbitrażu:

• W porównaniu do pozwu i postępowania sądowego arbitraż jest opcją szybką i tanią.
• Jest to procedura niejawna, w przeciwieństwie do jawnego, publicznego postępowania sądowego.
• Decyzja ma charakter ostateczny. Sądy zwykle odmawiają unieważnienia orzeczeń arbitrażowych. Oznacza to, że arbitraż prowadzi do ostatecznych wyników, które pozwalają stronom kontynuować albo zakończyć współpracę, a nie miesiącami oczekiwać na sądowe rozstrzygnięcia.
• Dopuszczalne są tu dużo bardziej kreatywne rozwiązania, niż orzeczenia wydawane przez sądy cywilne. Takie rozstrzygnięcia zazwyczaj są bardziej satysfakcjonujące dla stron.

Pracodawcy często zawierają obowiązkowe klauzule arbitrażowe w umowach o pracę, podobnie jak wiele firm prowadzących interesy z konsumentami. Firmy świadomie konstruują klauzule o arbitrażu, by uniknąć procesów sądowych. W przeciwieństwie do firm, indywidualni konsumenci mają niewielkie doświadczenie i wiedzę w temacie. Będąc stroną w sporach dotyczących kontraktów są często w niekorzystnej sytuacji w arbitrażu, ponieważ mogą nie mieć wiedzy, doświadczenia i zasobów koniecznych do zabezpieczenia swoich interesów.

W praktyce jednak nie da się uniknąć podpisywania umów zawierających klauzule o arbitraż, bo sporo standardowych kontraktów z firmami oferującymi usługi internetowe, telekomunikacyjne czy transportowe zawiera takie zapisy. Są to niestety elementy nienegocjowalne. Wielki koncern teleinformatyczny podsuwa swoim klientom wzór umowy. Można go podpisać albo nie. Nie da się go niestety z pozycji pojedynczego konsumenta, przenegocjować i zmienić.

Umowa arbitrażowa albo raczej arbitraż między organizacjami, jest zazwyczaj bardziej zrównoważony. Obie strony mają doświadczenie, wiedzę i zasoby pozwalające w pełni wykorzystać korzyści płynące z arbitrażu.

Rzecznicy praw konsumentów walczą z korporacyjną praktyką wymagającą od konsumentów podpisania umów arbitrażowych z tego względu, że ci zwykle nie zdają sobie sprawy, że zrzekają się swoich praw procesowych i nie mają też świadomości, że w praktyce decyzje arbitrażowe rutynowo faworyzują przedsiębiorstwa nad konsumentami.

Źródło: https://poradniknegocjatora.pl/umowa-arbitrazowa/

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.