Międzyregionalna Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” w Gdańsku informuje, że 16 listopada 2022 r., w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim została odsłonięta tablica upamiętniająca strajk pracowników oświaty, służby zdrowia i kultury. To wydarzenie, 10 dni strajku, miało wymiar ogólnopolski. 17 listopada 1980 r. podpisano porozumienia z rządem kończące 10 dniowy strajk.

W dniu odsłonięcia tablicy odbyła się także konferencja, w porządku obrad której odbyła się prezentacja publikacji:

• „Listopad ’80. Rzecz o strajku ludzi oświaty oraz służby zdrowia i kultury” (wydawca: Instytut Pamięci Narodowej, red. Jan Hlebowicz),
• „Niepokorni ludzie oświaty” (wydawca: Międzyregionalna Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” w Gdańsku, red. Wojciech Książek).

Uroczystościom tym patronowali: Dariusz Drelich – Wojewoda Pomorski, Karol Nawrocki – prezes Instytutu Pamięci Narodowej (podczas uroczystości IPN reprezentował dr Paweł Warot – dyrektor Oddziału w Gdańsku), Krzysztof Dośla – przewodniczący Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”. Inicjatorem tego działania była Międzyregionalna Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” z siedzibą w Gdańsku. (część I uroczystości prowadził Wojciech Książek, część II – Bożena Brauer – przewodnicząca „Solidarności” oświatowej w Gdańsku).

Te działania miały na celu:

• przypomnienie jednego ze znaczących wydarzeń z najnowszej historii Polski.
• oddanie należnej czci wielu często bezimiennym bohaterom tamtych dni.
• przypomnienie postulatów oraz przeprowadzenie analizy stopnia ich realizacji.

Część postulatów – szczególnie dotyczących wprowadzenia SYSTEMOWYCH zasad określania corocznych nakładów na oświatę, poziomu płac nauczycieli, to wciąż aktualne zadania.

W imieniu Prezydium Sekcji
Wojciech Książek, przewodniczący Międzyregionalnej Sekcji

Warto wiedzieć, że:

• – Informacja o uroczystości (autorstwa red. Artura Górskiego) oraz galeria zdjęć znajduje się na stronie: https://solidarnosc.gda.pl/aktualnosci/tablica-upamietniajaca-strajkujacych-pracownikow-oswiaty-sluzby-zdrowia-i-kultury-w-1980-roku/
• – Publikacja „Niepokorni ludzie oświaty”, w tym treść tablicy, znajduje się na stronie: https://solidarnosc.gda.pl/wp-content/uploads/2022/11/1-tablica-oswiata-10-2022.pdf
• Strajk odbywał się w następujących miejscach Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku: od  7 do 17 listopada 1980 r.: oświata – sala 920; służba zdrowia – Sala Herbowa; od 12 do 17 listopada: pracownicy kultury – Sala Kominkowa.
• Przewodniczącymi komitetów strajkowych byli: oświata – śp. Roman Lewtak, służba zdrowia – śp. Alina Pienkowska, kultura – śp. Szymon Pawlicki.
• 17 listopada 1980 roku nad ranem podpisane zostały porozumienia z przedstawicielami poszczególnych ministerstw (oświata – ok. godz. 5.00, następnie służba zdrowia i kultura).
• Ze strony „Solidarności” 17 listopada 1980 r. porozumienie z Ministerstwem Oświaty i Wychowania podpisali: Roman Lewtak (przewodniczący zespołu negocjacyjnego), Zofia Madej, Antoni Mucha, Danuta Nowakowska, Krystyna Pieńkowska, Justyna Rogińska, Jerzy Roman, Danuta Witowska, Andrzej Zieliński, doradcy: Regina Dutkowska, Henryk Jagiełło, Krystyna Ruchniewicz, Wiesław Wcisło.
• W publikacji „Niepokorni ludzie oświaty” wymienionych jest 132 pracowników oświaty – internowanych w stanie wojennym, 57 aresztowanych/ skazanych i ponad 100 negocjatorów ze strony „S” z Ministerstwem Oświaty i Wychowania z lat 1980-1981 i 1988-1989 r.
• Był to pierwszy i pokojowy strajk w urzędzie państwowym w okresie PRL (dramatycznie skończyły się protesty 19 marca 1981 r. w WRN w Bydgoszczy i 24 listopada 1981 r. w Wyższej Szkole Pożarnictwa w Warszawie).
• 16 listopada 1980 r. ojcowie Pallotyni (śp. o. Jerzy Błaszczak i o. Stefan Potoniec) odprawili Mszę Św. w UW. Było to pierwsze takie nabożeństwo w urzędzie państwowym w okresie PRL.
• W strajku ludzi oświaty porozumienie z Ministerstwem Oświaty i Wychowania obejmowało 148 postulatów. Do najtrudniejszych do zaakceptowania przez ówczesne władze w trakcie strajku, i w późniejszych negocjacjach, należały:
  • Podwojenie udziału oświaty w podziale dochodu narodowego.
  • Weryfikacja programów i podręczników do nauczania historii i literatury.
  • Zapewnienie większej autonomii nauczycielowi, radom pedagogicznym, szkole.
  • Zmniejszenie obowiązkowego wymiaru godzin – nowelizacja Karty Praw i Obowiązków Nauczyciela z 1972 roku (ustawę Karta nauczyciela uchwalono 26 stycznia 1982 r.).
  • Zagwarantowanie, by średnie wynagrodzenie nauczycieli nie było niższe od średniego wynagrodzenia pracowników inżynieryjno-technicznych zatrudnionych w pozostałych działach gospodarki narodowej.

• Z analizy postulatów i stopnia ich realizacji, a także przebiegu trudnych negocjacji, w części przerwanych przez stan wojenny, wynika kilka wniosków:

1. Takie były to czasy, że jeszcze 42 lata temu trzeba było upominać się o możliwość nauczania o podstawowych faktach z historii Polski, o ludziach literatury skazanych na milczenie.
2. Zauważalna była niezwykła odpowiedzialność i poświęcenie strajkujących w listopadzie 1980 r. czy prowadzących trudne negocjacje w 1981 r. Dotyczyło to także wrażliwości na sytuację bytową, edukacyjną dzieci, młodzieży, także tych pozbawionych ciepła domu rodzinnego. Swymi postawami, patriotyzmem potwierdzali, że Rzeczpospolita pozostaje krajem wielkich nauczycieli – pedagogów i wychowawców.
3. Niepokojący jest fakt, że pewne postulaty pozostają aktualne. W sposób szczególny dotyczy to nakładów na edukację i poziomu wynagrodzeń ludzi oświaty. To niedoinwestowanie oświaty, co przekłada się na poziom płac, niestety, wpływa negatywnie na stan nauczycielski tak ważny dla przyszłości Rzeczpospolitej.

Gdańsk, 18. 11. 2022 r.

Opr. Wojciech Książek