Wielkanoc to czas przeżywania Zmartwychwstania Pańskiego oraz rodzinnych spotkań łączących się z malowaniem jajek, ze święceniem pokarmów, wspólnym śniadaniem i dzieleniem się jajkiem. A co znajduje się w koszyczku zwanym święconką? Jakie znaczenie mają jajka w czasie tych świąt? Jaka jest etymologia słowa „jajko”?

W koszyczkach, z którymi wierni udają się do kościoła w Wielką Sobotę w celu poświęcenia pokarmu, zwykle znajdują się: baranek, chleb, wędlina, ciasto – najczęściej babka, słodki zajączek, sól, pieprz, chrzan, zielony bukszpan i oczywiście – jajka.

Baranek

Figurka barankadla chrześcijan jest ważna, bo symbolizuje Zmartwychwstałego Jezusa, który pokonał śmierć, odkupił  grzeszników, przezwyciężył zło. Najczęściej można spotkać baranki z cukru lub czekolady, ale zdarzają się również z masła.

Chleb

Chrześcijanie nazywają Chrystusa chlebem życia. Poza tym pieczywo oznacza dobrobyt i pomyślność.

Wędlina

Szynki, balerony, kiełbasy zamieszczone w koszyczku symbolizują zdrowie, płodność i dostatek.

Ciasto i zajączek

Słodka babka (lub inne ciasto) symbolizuje umiejętności gospodyni, dobrobyt, a zajączek – z ciasta lub czekolady – oznacza wiosnę, budzenie się do życia, początek nowego istnienia.

Sól, pieprz i chrzan

Sól i pieprz symbolizują oczyszczenie i życie w prostocie, zaś chrzan – zdrowie i siłę fizyczną.

Jajko

Jajka to najważniejszy produkt w wielkanocnym koszyczku, ponieważ jest ściśle związany ze Zmartwychwstaniem Chrystusa, oznacza triumf życia nad śmiercią i początek nowego istnienia. Na święta wielkanocne przygotowuje się kolorowe pisanki oraz świeże, ugotowane na twardo jajka, którymi należy podzielić się ze wszystkimi domownikami i gośćmi podczas uroczystego śniadania wielkanocnego. 

Etymologia słowa „jajko”

W języku staropolskim najpierw był wyraz jaje, potem jajo, jednak najczęściej nasi przodkowie używali form: jajco, jajce lub jejce, które były – podobnie jak stosowane przez nas słowo jajko – zdrobnieniami od rzeczownika jaje (lub jajo). Jednak wyraz jajko ma znacznie starszą historię, ponieważ powstało już w prasłowiańszczyźnie. Prasłowiańskie formy *aje ‘jajo’, *ajьce ‘jajce, jajco’, *ajьko ‘jajko’ pochodzą wprost od praindoeuropejskiego *ōḭo- ‘jajo’, które z kolei również wywodzi się z praindoeuropejskiego *ais ‘ptak’. Można zatem przypuszczać, że jajko to jeden z pierwszych dostrzeżonych i nazwanych przez człowieka obiektów. A słowa nazywające ‘żeńską komórkę rozrodczą ptaka, zawierającą białko i żółtko, otoczone skorupką’ występują w niemal wszystkich językach europejskich – dawnych i współczesnych – i są ze sobą spokrewnione. Dlatego tak podobnie brzmią następujące wyrazy: polskie jajo, rosyjskie яйцо, czeskie vejce, łacińskie ovum, niemieckie Ei, angielskie egg, hiszpańskie huevo.

Wielkanocna tradycja dzielenia się jajkiem

Podobnie jak dzielenie się opłatkiem w czasie Wigilii Bożego Narodzenia, tak samo w czasie Świąt Wielkanocnych poświęcone jajko jest formą podarku ofiarowanego bliskiej osobie z serdecznymi życzeniami zdrowia i wszelkiej pomyślności. W polskiej tradycji dzielenie się jajkiem to akt miłości, pokazywania szacunku i okazywania sobie przyjaźni, a także symbol wzajemnej pomocy oraz dobrych relacji między ludźmi.

Z okazji zbliżających się Świąt Zmartwychwstania Pańskiego  życzę wszystkim Czytelnikom dużo zdrowia, spokoju, nadziei na dobre jutro, szczęścia i wielu przyjaciół!

Barbara Ellwart