Ostatnio w telewizji i prasie królują słowa: „spektakularny”, „ewidentny” i „enigmatyczny”. Niektórzy dziennikarze i ich goście w czasie jednej wypowiedzi powtarzają je kilka razy. Przypomnę, co one oznaczają, jakie jest ich pochodzenie oraz jakimi wyrazami możemy je zastępować.

Spektakularny

Najczęściej słyszymy lub czytamy, że był to spektakularny sukces, awans, gest, spektakularna klęska, porażka, spektakularne zwycięstwo. Warto też przytoczyć kilka przykładów użycia wyrazu „spektakularny” znajdujących się w Narodowym Korpusie Języka Polskiego^*):

• Ma to być „najbardziej spektakularna  operacja komandosów od zakończenia drugiej wojny światowej”.
• Potrzebna mi pomoc mniej spektakularna. Ale bardziej konkretna…
• Tymczasem w polskim Sejmie trwa maraton rozpoczęty spektakularną awanturą.

Zastosowanie słowa spektakularny jest w tych przykładach uzasadnione, ale powtarzanie co chwilę jednego sformułowania wywołuje pytania: Czy nie można zastąpić tego wyrazu innym, czy polszczyzna jest tak uboga? Sprawdźmy.

Słowo „spektakularny” pochodzi z języka francuskiego (spectaculaire) i znaczy: ‘mający charakter, cechy widowiska; pokazowy’, ‘sprawiający duże wrażenie lub zwracający na siebie uwagę’. A zatem wyraz „spektakularny” możemy w różny sposób zastąpić: robiący wrażenie, mający charakter widowiska, widowiskowy, pokazowy, efektowny, fenomenalny, niezwykły, olśniewający, oszałamiający, wyjątkowy.

Ewidentny

Co bywa ewidentne? Możemy to także sprawdzić w Korpusie. Oto autentyczne przykłady użycia w piśmie i mowie zgromadzone w NKJP:

• Tu mechanizm był podobny – ewidentna działalność przestępcza, tym razem wyjątkowo parszywa, bo…
• Nawet jeśli sprawa jest ewidentna i wystarczyłoby jedno moje zdanie, by rozwiać wątpliwości, nie mogę…
• Jest to ewidentna pomyłka
• Niewinność moja była ewidentna
• Przede wszystkim jej treść stanowiła ewidentną niesprawiedliwość w sprawie emerytur ludzi, którzy brali czynny udział w…
• Mamy do czynienia z ewidentną walką polityczną o kierownictwo.
• Mnie od razu podwójną porcję kawy, mając w nosie jej ewidentną szkodliwość.

Proponuję sprawdzić, czy sprawa, działalność, pomyłka, kawa mogą być tylko ewidentne, czy można ten przymiotnik zastąpić innym słowem.

Wyraz ewidentny wywodzi się z języka łacińskiego (evidens)i  znaczy: ‘oczywisty, wyraźny, widoczny’. Podobnie jak wyraz  „spektakularny”, tak i „ewidentny” można zastąpić. Zamiast powtarzać „ewidentny”, warto skorzystać z wyrazów:  oczywisty, wyraźny, widoczny, bezdyskusyjny, bezsporny, bezsprzeczny, jaskrawy, jasny, jednoznaczny, namacalny, niedwuznaczny.

Enigmatyczny

To także wyraz, który można zastąpić innym słowem. Przymiotnik „enigmatyczny” znaczący: ‘zagadkowy, tajemniczy’  oraz ‘niejasny, trudny do zrozumienia’, pochodzi od rzeczownika „enigmat”, wywodzącego się od greckiego rzeczownika aínigma. Wobec tego zdanie  „Na drzwiach znajdował się enigmatyczny rysunek” mogłoby brzmieć także: „Na drzwiach znajdował się tajemniczy rysunek”.

Reasumując

 Nie jestem przeciwniczką stosowania opisywanych słów, ale ich nadużywania. Wielokrotne ich powtarzanie w krótkiej wypowiedzi razi i sugeruje, że nie można zastąpić tych wyrazów innymi sformułowaniami. Jak wynika z obserwacji, mamy wiele możliwości zastąpienia słów:spektakularny, ewidentny, enigmatyczny i dlatego proponuję z nich korzystać.

Barbara Ellwart

*) Narodowy Korpus Języka Polskiego to zbiór tekstów zawierających typowe użycia słów i konstrukcji językowych.