Przed nami okres wakacji, urlopów i wyjazdów. W tym czasie często będziemy zadawali pytania dotyczące celu, trasy podróży i miejsca wypoczynku. Czy wtedy mamy pytać: Gdzie jedziesz? Gdzie jesteś? czy stosować słowo dokąd i na przykład pytać: Dokąd jedziesz? Poniżej wyjaśnię, co znaczą słowa: dokąd i gdzie, kiedy należy je stosować i czy można je używać wymiennie.

Wyraz „gdzie” jest powszechnie stosowany, zaś „dokąd” budzi kontrowersje. Jedni użytkownicy są zwolennikami stosowania słowa „dokąd”, inni uważają, że ma ono charakter książkowy. Sprawdźmy, co te wyrazy znaczą.

Znaczenie słów „dokąd” i „gdzie”

Zaimki dokąd i gdzie są bliskie znaczeniowo, ale nie są synonimami. Oba są neutralne stylistycznie(nie mają charakteru książkowego).

Podstawowe znaczenie zaimka dokąd wiąże się ze wskazywaniem kierunku ruchu, wprowadza on pytania o punkt w przestrzeni, w którym kończy się  to, co jest powiedziane w zdaniu, i dlatego należy mówić oraz pisać: Dokąd idziesz?, Dokąd on pojechał? Dokąd to niesiesz? Dokąd jedzie ten pociąg?

Natomiast zaimek gdzie w podstawowym znaczeniu odnosi się do miejsca lub położenia czegoś lub kogoś. Jak widać, wyraz gdzie wprowadza pytania o miejsce, w jakim dzieje się lub znajduje to, o czym mowa w zdaniu, np. Gdzie jesteś? Gdzie znajduje się książka? Gdzie mieszkają twoi rodzice? Gdzie ona to położyła? 

UWAGA! Tylko w języku potocznym!

Zdarza się, że zaimek „gdzie” jest używany w pytaniach o cel lub trasę ruchu i wtedy ma takie znaczenie jak wyraz „dokąd”,np. Gdzie jedziesz? Jednak trzeba pamiętać, że jest to dopuszczalne tylko w potocznej polszczyźnie i dlatego lepiej w tym znaczeniu zawsze stosować „dokąd”.

Przy okazji – inne znaczenia słów dokąd ¹⁾ i gdzie²⁾

Zaimek dokąd może odnosić się także do czasu, a dokładniej mówiąc: do momentu zakończenia czynności czy stanu, np. Dokąd to będzie trwać?

Zaimek gdzie może być także używany zamiast zaimka który, ale tylko wtedy, gdy odnosi się on do miejsca, np. zdanie: W budynku, w którym odbywał się zjazd, wygasło światło. można zastąpić wypowiedzeniem: W budynku, gdzie odbywał się zjazd, wygasło światło. 

Barbara Ellwart

¹⁾por. Słownik języka polskiego pod red. Doroszewskiego – Dokąd to:

1. ‘zaimek wprowadzający pytanie o miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza, np. Dokąd idziesz?; używany też w pytaniach zależnych, np. Nie wiem, dokąd mamy uciekać.’
2. ‘zaimek wprowadzający zdanie podrzędne uściślające miejsce, cel lub stan, do którego ktoś lub coś prowadzi albo zmierza, np. Wybrali się tam, dokąd byli zaproszeni.’
3. ‘zaimek wprowadzający pytanie o końcowy moment trwania czegoś, np. Dokąd mam na ciebie czekać?’
4. ‘zaimek przyłączający zdanie podrzędne, w którym jest określony końcowy moment czegoś. np. Czekał, dokąd nie zasnęła.’

²⁾ por. Słownik języka polskiego pod red. Doroszewskiego – Gdzie to:

1. ‘zaimek zastępujący określenie miejsca, w którym coś się dzieje lub znajduje, kierunku lub trasy ruchu, w zdaniach pytajnych, np. Gdzie byłeś rano?, lub w zdaniach podrzędnych będących rozwiniętym określeniem miejsca, np. Kryli się, gdzie kto mógł.’
2. ‘zaimek reprezentujący dowolne miejsce, do którego odnosi przedstawiona charakterystyka, np. Byle gdzie robili przerwy w podróży.’

Gdzie to także ‘partykuła wzmacniająca, uwydatniająca kontrast, nierealność lub niemożliwość czegoś, np. Gdzie mnie staremu do tańca.’