– Kilka zdań wspomnienia,

– Apel poległych w grudniu 1970 r. na Wybrzeżu,

– Dane o ofiarach (dokument IPN)

Grudzień 1970 roku ma stałe miejsce w mej pamięci. To są takie doświadczenia graniczne.

Pamiętam, stałem na przystanku autobusowym w Krokowej po lekcjach w ósmej klasie szkoły podstawowej. Był 17 grudnia 1970 roku, czwartek, okolice południa. Brzydki szary dzień. I pojawił się mężczyzna w średnim wieku z mojego Żarnowca. Jakiś taki zrezygnowany szeptał do znajomego. Potem tamten komuś i tak usłyszałem, że w Gdyni strzelano tego dnia rano do ludzi. Że są zabici, ranni. To było jakieś nowe, trochę nieokreślone doświadczenie dla mnie. Bo co inaczej opowieści o wojnie, inaczej o czasie pokoju, inaczej te słowa w czasie pokoju… Źle się poczułem.

Już po latach trafiłem na wspomnienie młodziutkiej wówczas siostry Mariana Sawicza, młodego kierowcy, który został śmiertelnie postrzelony 18 grudnia 1970 roku w Elblągu i to w dniu planowanego swego ślubu. Jego młodsza siostra wspomina: „Kiedy przyjechało 3 esbeków z informacją o jego śmierci, w chwili rozpaczy i strachu wspominałam fragmenty wiersza: „Kiedy przyjdą podpalić dom”. Kiedy domownicy pojechali na pogrzeb (21 grudnia), było jeszcze gorzej. Czułam na zmianę rozpacz i chęć odwetu. Nic jednak nie mogłam wymyślić, więc z tej bezsilności powróciłam znowu myślami do szkoły i powiedziałam sobie po cichutku: już nigdy w życiu nie zaśpiewam na żadnej akademii <Ukochany kraj…>”. Niesamowita bywa wyobraźnia dziecka… Już kiedyś o tym pisałem w recenzji filmu „Czarny czwartek” Antoniego Krauzego, ale powtórzę jej słowa, bo nie znajduję mocniej wyrażających emocje dziecka.

Grudzień 1970 i podobnie strajki z 1988 roku (szczególnie te z wiosny) mają dla mnie taki osobisty wymiar. Jako nauczyciel w szkole zawodowej i dzieci upośledzonych umysłowo w Pucku wybrałem się na początku maja 1988 roku do Gdańska, zobaczyć naocznie, co się dzieje. A wiele wtedy słuchałem Radia Wolna Europa. Mocno przeżyłem jazdę kolejką elektryczną, w takiej ciszy, jakby zawstydzeniu podróżnych. Bo za szybą widzieliśmy Stocznię Gdańską i samotność strajkujących stoczniowców. Nie można było bezpośrednio dojść do słynnej Bramy nr II. Wszędzie kordony milicji, taka nienaturalna cisza. Wtedy też miałem takie poczucie bezradności i wewnętrznego wstydu.

I jeżeli dzisiaj praktycznie rokrocznie zajmuję się organizacją obchodów tych rocznic (a to nie tylko Msze Św., składanie kwiatów, zniczy, ale wydawanie książek-wywiadów, tworzenie listy strajkujących, odsłanianie tablic, organizacja lekcji-spotkań dla młodzieży), to nie tylko z uwagi na pracę, związkowy obowiązek. To z potrzeby wewnętrznej. Mój rodzaj spłaty długu im, moja modlitwa. I wspomnienie… Dzięki Wam…

Wojciech Książek

(organizator obchodów)

APEL POLEGŁYCH

– Wzywamy do apelu zamordowanych w Grudniu 1970 roku w Gdańsku:

Jerzego Matelskiego – stoczniowca – lat 27,

Stefana Mosiewicza – stoczniowca – lat 22,

Andrzeja Perzyńskiego – stoczniowca – lat 19,

Waldemara Rebinina – kierowcę-sanitariusza – lat 26,

Kazimierza Stojeckiego – stoczniowca – lat 58,

Bogdana Sypkę – studenta – lat 20,

Józefa Widerlika – stoczniowca – lat 24,

Kazimierza Zastawnego – ślusarza – lat 24,

– Wzywamy Was! – prowadzący

Odzew zebranych:Są wśród nas!

I werbel kilka taktów

– Wzywamy do apelu zamordowanych w Grudniu 1970 roku w Gdyni:

Brunona Drywę – portowca – lat 34,

Apolinarego Formelę – rybaka – lat 20,

Zygmunta Glinieckiego – ucznia – lat 15,

Zbigniewa Godlewskiego – ucznia i portowca, – lat 18,

Jana Kałużnego – portowca – lat 22,

Jerzego Kuchcika – stoczniowca – lat 20,

Stanisława Lewandowskiego – stoczniowca – lat 26,

Zbigniewa Nastały – ucznia – lat 17,

Józefa Pawłowskiego – stoczniowca – lat 24,

Ludwika Piernickiego – stoczniowca – lat 20,

Jana Polechońkiego – stoczniowca – lat 30,

Zygmunta Politę – stoczniowca – lat 24,

Stanisława Sieradzana – ucznia – lat 18,

Jerzego Skonieczkę – ucznia – lat 15,

Mariana Wójcika – stoczniowca – lat 33,

Zbigniewa Wycichowskiego – stoczniowca – lat 20,

Waldemara Zajczonkę – studenta – lat 20,

Janusza Żebrowskiego – ucznia – lat 17,

– Wzywamy Was!

– Odzew:Są wśród nas! (werbel)

– Wzywamy do apelu szesnastu zamordowanych 18 grudniu 1970 roku w Szczecinie oraz Mariana Sawicza – kierowcę, lat 22, zamordowanego 18 grudnia 1970 roku w Elblągu:

– Wzywamy Was!

– Odzew:Są wśród nas! (werbel)

– Wzywamy do apelu dziewięciu górników zamordowanych 16 grudnia 1981 roku w kopalni „Wujek”:

– Wzywamy Was!

– Odzew:Są wśród nas! (werbel)

– Wzywamy do apelu zamordowanych w stanie wojennym w Gdańsku:

Antoniego Browarczyka ucznia – lat 20,

Wacława Kamińskiego stoczniowca – lat 32

Piotra Sadowskiego portowca – lat 22

Jana Samsonowicza zaopatrzeniowca – lat 39

– Wzywamy Was!

– Odzew:Są wśród nas! (werbel)

– Wzywamy do apelu Księży:

Błogosławionego ks. Jerzego Popiełuszkę,

Ks. Romana Kotlarza,

Ks. Stefana Niedzielaka,

Ks. Stanisława Suchowolca,

Ks. Sylwestra Zycha,

– Wzywamy Was!

– Odzew:Są wśród nas! (werbel)

– Wzywamy do apelu wszystkich poległych w obronie, w walce o Wolną Polskę:

– Wzywamy Was!

– Odzew:Są wśród nas! (werbel)

– Polegli, abyśmy mogli żyć godnie! (prowadzący)

(werbel)

Opr. W. Książek – na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej – Oddział w Gdańsku oraz materiałów z uroczystości w Gdyni,

Wykaz osób zabitych na Wybrzeżu w Grudniu 1970 r.

(odpowiedź otrzymana z Instytutu Pamięci Narodowej)

Zabity w Elblągu

Marian Sawicz, ur. 1 IX 1948, pracownik Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Elblągu, zm. 18 XII 1970

Zabici w Gdańsku

Jerzy Matelski, ur. 14 III 1943, dźwigowy, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 16 XII 1970

Stefan Mosiewicz, ur. 7 V 1948, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 16 XII 1970

Andrzej Perzyński, ur. 12 I 1951, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970

Waldemar Rebinin,ur. 29 X 1944, kierowca-sanitariusz, pracownik Wojewódzkiej Kolumny Transportu Sanitarnego w Gdańsku, zm. 15 XII 1970

Kazimierz Stojecki, ur. 5 I 1912, piaskarz, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970

Bogdan Sypka, ur. 4 II 1950, student Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie, zm. 15 XII 1970

Józef Widerlik, ur. 13 X 1946, pracownik Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 15 XII 1970

Marian Zamroczyński, ur. 14 VII 1925, starszy sierżant ZOMO, zm. 27 XII 1970

Marian Zastawny, ur. 26 III 1946, pracownik „Techmetu” w Pruszczu Gdańskim, zm. 15 XII 1970

Zabici w Gdyni

Brunon Drywa, ur. 20 VII 1936, ślusarz, pracownik Zarządu Portu Gdynia, zm. 18 XII 1970, pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni

Apolinary Formela, ur. 18 X 1950, fileciarz w PPDiUR „Dalmor” w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni

Zygmunt Gliniecki, ur. 15 IV 1955, uczeń SP nr 7 w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu Gdynia Leszczynki

Zbigniew Godlewski, ur. 3 VIII 1952, pracownik fizyczny Zarządu Portu Gdynia, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu komunalnym w Elblągu przy ul. Agrykola

Jan Kałużny, ur. 27 III 1948, pracownik przeładunkowy Zarządu Portu Gdynia, zm. 17 XII 1970, pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni

Jerzy Kuchcik, ur. 10 II 1950, spawacz w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu w Broniszewie

Stanisław Lewandowski, ur. 7 V 1946, kowal w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu w Skępem

Zbigniew Nastały, ur. 8 III 1953, uczeń ZSZ przy Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu Wejherowo Śmiechowo

Józef Pawłowski, ur. 16 I 1946, ślusarz w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku

Ludwik Piernicki, ur. 4 II 1950, hydraulik w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu w Goręczynie

Jan Polechońki, ur. 14 VI 1940, spawacz w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu w Olszanicy

Zygmunt Polito, ur. 30 IV 1946, spawacz w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni

Stanisław Sieradzan, ur. 8 V 1952, uczeń Technikum Chłodniczego w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni

Jerzy Skonieczka, ur. 18 IV 1955, uczeń SP nr 32 w Gdyni, zm. 20 XII 1970, pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni

Marian Wójcik, ur. 23 IX 1937, pracownik fizyczny Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, zm. 18 XII 1970, pochowany na cmentarzu Wejherowo-Smiechowo

Zbigniew Wycichowski, ur. 13 II 1950, ślusarz, pracownik Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni, zm. 11 I 1970, pochowany na Cmentarzu Witomińskim w Gdyni

Waldemar Zajczonko, ur. 4 IX 1950, student Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Gdańsku, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu katolickim w Sopocie przy ul. Malczewskiego

Janusz Żebrowski, ur. 31 X 1953, uczeń LO nr 2 w Gdyni, zm. 17 XII 1970, pochowany na cmentarzu Gdynia Leszczynki

Zabici w Szczecinie

Eugeniusz Błażewicz, 22 lata, kierowca w Stoczni im. Warskiego w Szczecinie, zm. 18 XII 1970

Stanisław Kamać, 18 lat, kierowca-mechanik w Miejskim Przedsiębiorstwie, Komunikacyjnym w Szczecinie, zm. 17 XII 1970

Jadwiga Kowalczyk, 16 lat, uczennica Szkoły Przysposobienia Rolniczego w Szczecinie, zm. 17 XII 1970

Daniel Kućma, 24 lata, stolarz w Szczecińskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Miejskiego nr 1, zm. 21 XII 1970

Roman Kużak, 23 lata, nauczyciel WF w SP nr 43 w Szczecinie, zm. 17 XII 1970

Stanisław Nadratowski, 20 lat, żołnierz służby zasadniczej WP, zm. 19 XII 1970

Henryk Perkowski, 20 lat, szklarz w Przedsiębiorstwie Budownictwa Miejskiego nr 1 w Szczecinie, zm. 17 XII 1970

Edward Prysak, 42 lata, cieśla, zm. 18 XII 1970

Zbigniew Semczyszyn, 23 lata, magazynier w Spółdzielni Pracy Transportowo-Przeładunkowej „Norma” w Szczecinie, zm. 17 XII 1970

Michał Skipor, 19 lat, uczeń zawodu w prywatnym zakładzie samochodowym, zm. 17 XII 1970

Stefan Stawicki, 16 lat, uczeń Zasadniczej Szkoły Budowy Okrętów w Szczecinie, zm. 18 XII 1970

Waldemar Szumiński, 22 lata, pracownik budowlany w Rejonie Eksploatacji Dróg Publicznych w Skoczowie, zm. 17 XII 1970

Julian Święcicki, 59 lat, rencista, zm. 17 XII 1970

Zygmunt Toczek, 23 lata, tokarz w warsztatach Zasadniczej Szkoły Metalowej w Szczecinie, zm. 17 XII 1970

Wojciech Woźnicki, 21 lat, ślusarz w zakładzie prywatnym w Pilchowie, zm. 19 XII 1970

Janusz Wrzodak, 27 lat, technik budowlany, zm. 17 XII 1970

Udokumentowane ofiary stanu wojennego w Gdańsku (13 XII 1981–22 VII 1983)

Antoni Browarczyk, 20 lat, uczeń szkoły zawodowej, zm. 23 XII 1981

Wacław Kamiński, 32 lata, spawacz Stoczni Gdańskiej im. Lenina, zm. 28 XI 1982

Piotr Sadowski, 22 lata, pracownik Zarządu Portu Gdańsk, zm. 31 VIII 1982

Jan Samsonowicz, 39 lat, zaopatrzeniowiec w Akademii Medycznej w Gdańsku, zm. 30 VI 1983

Opracował: Piotr Brzeziński, OBEP IPN Gdańsk, 31 I 2012 r.