Praca zmianowa nie jest niczym nowym a w przemyśle z nastaniem wieku pary stała się powszechna. Główną jej konsekwencją jest zakłócenie rytmu okołodobowego, co prowadzi do zaburzeń fizjologicznych. Dodatkowo osoby pracujące w nocy bardzo często wyrabiają sobie złe nawyki. Brak snu w dłuższym okresie może doprowadzić do rozwijania się stanów chorobowych.

Praca zmianowa polega na tym, że pracownicy zmieniają się na tych samych stanowiskach według określonego schematu czasowego. Z reguły zmiany obejmują zwykłe godzinny poranno-popołudniowe, wczesne poranne, późne wieczorne i nocne. Praca zmianowa obejmuje również tzw. dyżury 12- lub nawet 24-godzinne.

W przebiegu procesów fizjologicznych oraz funkcjach behawioralnych dostrzegalna jest prawidłowość, cykliczność, która uwarunkowana jest zmianami oświetlenia wynikająca z następujących po sobie pór dnia i nocy. Osoby pracujące w nocy częściej cierpią na bezsenność oraz zaburzenia psychiczne niż pracownicy pracujący w trybie 8-godzinnym, jednozmianowym.

Praca zmianowa zmienia wiele zachowań w życiu codziennym, szczególnie nawyki żywieniowe, wzorce snu, poziom aktywności fizycznej i częstotliwość sięgania po używki. Pracownicy zmianowi jedzą nieregularnie częściej sięgają po pokarmy gorszej jakości i wysoko przetworzone. Chociaż całkowite spożycie energii jest podobne, zauważa się, że pracownicy zmianowi spożywają więcej węglowodorów, co wynika z podjadania między posiłkami. Mają tendencję do jedzenia kilku mały posiłków przez cały okres czuwania. Nie jest to stan naturalny dla fazy nocnej dochodzi do upośledzenia tolerancji glukozy i problemów z prawidłową masą ciała. Badania dowodzą, że wydłużenie tygodniowego czasu pracy do przeszło 48 godzin wiąże się ze zwiększonym spożyciem alkoholu w porównaniu z osobami pracującymi w standardowym systemie 35-40-godzinnym. Pracownicy zmianowi częściej sięgają po papierosy i prowadzą siedzący tryb życia.

Zapewnienie szczególnej ochrony pracowników zmianowych jest niezmiernie istotne, gdyż jak podaje Eurofound w raporcie dotyczącym badania warunków pracy w krajach Wspólnoty Europejskiej w latach 2005-2015, aż 32% pracowników ma dzień pracy dłuższy niż 10 godzin, 16% wykonuje obowiązki zawodowe przez więcej niż 48 godzin tygodniowo, natomiast pracę zmianową wykonuje aż 21% pracowników a w nocy pracuje przeszło 19% ogółu. W systemie pracy zmianowej przeważają mężczyźni, którzy stanowią 55%. Wśród nich 43% jest w wieku 25-39 lat, a 37% – w wieku 40-54 lat.

Prace zmianowe istnieją od wieków i trudno sobie wyobrazić nawet ich ograniczenie. Zła jakość snu i bezsenność mogą mieć wpływ na pogorszenie stanu zdrowia i zapadania na choroby przewlekłe, jak również zwiększenie czynnika wypadkowości w miejscu pracy. Na ograniczenie skutków zdrowotnych pracy zmianowej jest wiele sposobów, do których należą dobra jakość snu, prowadzenie zdrowego trybu życia poprzez aktywność fizyczną i racjonalne żywienie, zapewnienie dobrych warunków pracy przez pracodawcę (pomieszczenia socjalne, odpowiednie harmonogramy pracy, dobre oświetlenie na stanowisku pracy). Jakość i komfort wykonywanej pracy przekładają się na zdrowie psychiczne a także na możliwość radzenia sobie z konsekwencjami nieregularnego harmonogramu pracy.

Źródło: materiały CIOP i PIB

Źródło: https://www.seka.pl/skutki-pracy-zmianowej-i-ich-ograniczanie/

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.