Ważnym elementem stanowiska pracy jest oświetlenie. To ono znacząco wpływa na bezpieczne i efektywne wykonywanie obowiązków służbowych, a także daje komfort do pracy wzrokowej. Pracodawca, w myśl przepisów bhp, jest obowiązany zapewnić oświetlenie zgodne z polskimi normami. Oświetlenie jest fizycznym czynnikiem środowiska pracy, występującym na każdym stanowisku i zaliczanym do czynników uciążliwych. Wynika to z faktu, że niewłaściwe oświetlenie prowadzi do nadmiernego zmęczenia narządu wzroku, spadku wydajności pracy oraz może powodować pogłębienie wad wzroku.

Par.26 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2003nr 169 poz. 1650 ze zm.) stanowi, iż oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być do stosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w polskiej normie. Ponadto, niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy, należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z polskimi normami.

W myśl powyższych wytycznych oświetlenie zainstalowane w pomieszczeniach powinno spełniać wymagania zawarte w normie oświetleniowej PN-EN 12464-1:2012 – wersja polska: Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.

Podstawowe parametry oświetlenia:

• natężenie oświetlenia – poziom potrzebny do wykonywania określonej pracy wzrokowej dobiera się w zależności od stopnia trudności pracy wzrokowej oraz wielkości szczegółu pracy wzrokowej;
• równomierność oświetlenia – wyznacza się oddzielnie dla pola zadania i dla pola bezpośredniego otoczenia;
• rozkład luminancji – określa się poprzez podanie charakterystycznych dla wnętrza kontrastów luminancji wyodrębnionych pól w bliższym i dalszym otoczeniu użytkownika albo przez podanie wartości współczynników odbicia;
• ograniczenie olśnienia – osiąga się poprzez odpowiedni dobór opraw oświetleniowych, a decydują o tym elementy optyczne bryły, np. klosz mleczny, odbłyśnik, raster (różny kształt oraz rodzaj powierzchni);
• migotanie i efekt stroboskopowy – jest to niebezpieczne zjawisko i może prowadzić do różnego rodzaju wypadków. Elementy oświetlenia należy tak dobierać, by uniknąć tego zjawiska.

Oświetlenie, oprócz wpływu na zdrowie pracownika, oddziałuje również na jego samopoczucie. Bóle oczu, głowy, niezadowolenie pracownika – są często spowodowane niewłaściwym ustawieniem stanowisk pracy względem opraw oświetleniowych, brakiem rolet, żaluzji w oknach, które przeciwdziałają wystąpieniu olśnienia.

Stanowiska pracy nie powinny być oświetlone światłem bezpośrednio skupionym w kierunku monitora ekranowego, ponieważ prowadzi to do występowanie olśnienia. Na oprawach zaleca się zamontowanie urządzeń zapewniających ograniczenie olśnienia, takich jak odbłyśniki, rastry. Obszar za monitorem należy doświetlić, aby obniżyć kontrast między powierzchnią pracy, a otoczeniem, co ma wpływ m.in. na zmęczenie oczu i bezpieczeństwo pracownika. Barwa oświetlenia powinna być zbliżona do oświetlenia naturalnego, bo białe światło szybko męczy. Dzięki systemom oświetlenia, wykorzystującym czujniki obecności i natężenia oświetlenia dziennego, które regulują ilość światła elektrycznego – sztucznego, możemy poprawić samopoczucie pracownika i chronić środowisko, oszczędzając energię.

Częstym problemem jest również kwestia pomiarów natężenia oświetlenia, polskie przepisy nie określają czasookresów, obowiązku powtarzania pomiarów natężenia oświetlenia. Ze względu na spadek skuteczności świetlnej opraw, w ramach dobrej praktyki warto powtarzać pomiary natężenia oświetlenia raz na 5 lat razem z pomiarami instalacji elektrycznej.

Praktyczne aspekty organizowania pomiarów oświetlenia światłem elektrycznym przed ich przeprowadzeniem i w czasie pomiarów:

• Wyczyszczenie wszystkich opraw oświetleniowych i żarówek dla zapewnienia pełnego oświetlenia, zakurzone i zatłuszczone odbłyśniki lamp sufitowych powodują zmniejszenie natężenia oświetlenia o ok. 20-30%.
• Dokonanie analizy rodzajów stanowisk pracy i ustalenie wymogów parametrów oświetlenia dla konkretnych stanowisk pracy, przykładowo – stanowisko frezera, na którym wykonywane są czynności frezowania z dokładnością < 0,1 mm, wymaga natężenia oświetlenia 500 lx, ale przy trasowaniu materiałów do obróbki natężenie wzrasta do 750 lx.
• Określenie miejsc wykonania pomiarów z wyznaczeniem pomiaru w polu zadania i polu bezpośredniego otoczenia.
• Przeprowadzenie pomiarów w warunkach pełnego zasłonięcia okien lub w nocy, (mierzymy parametry oświetlenia w warunkach najbardziej niekorzystnych tj. przy braku „wspomagania” przez światło naturalne).
• Sporządzenie protokołu wyników pomiarów oraz planu sytuacyjnego uwzględniającego miejsca pomiarowe i punkty pomiarowe.

Ważną czynnością, w zakresie utrzymania odpowiednich parametrów oświetlenia elektrycznego, jest sporządzenie i realizowanie „Planu konserwacji i czyszczenia żarówek i opraw oświetleniowych” (dokument nie jest wymagany prawem, ale zasadny) oraz wyznaczenie do tego zadania osób spełniających wymagania w zakresie bhp, tzn. mających przeszkolenie do wykonywania prac na wysokości i w przypadku demontażu opraw oświetleniowych świadectwo kwalifikacyjne do eksploatacji urządzeń elektrycznych do 1 kV.

Źródło: https://www.seka.pl/oswietlenie-a-stanowisko-pracy/

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.