Odpowiedzi na powyższe pytania można znaleźć w raporcie z 18 sierpnia 2022 r. Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) w czerwcu 2022 r. przeprowadziła bowiem 1082 kontrole na polskich budowach (place budowy lub miejsca wykonywania robót budowlanych), jednak tych o statusie małych budów. Małe budowy to takie, na których pracę jednocześnie wykonuje 20 pracowników (oczywiście ogólnie zatrudnionych może być więcej). Kontrolowane miejsca zwykle miały status mikroprzedsiębiorstwa, jako podmiotu zatrudniającego do 9 osób, choć kontrolowane były też takie o ogólnym zatrudnieniu od 10 do 49 osób. Prace, które były głównie świadczone przez pracowników, to te związane z budową, przebudową lub remontem obiektów kubaturowych – budynków.

W latach 2022-2024 PIP realizuje „Strategię kontroli i prewencji w budownictwie”. Ten 3 letni plan ma na celu poprawę sytuacji na polskich budowach, na których cały czas dochodzi do wypadków przy pracy, w tym śmiertelnych i zbiorowych. Kontrole przeprowadzono u 1059 przedsiębiorców. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U.2022.1614 t.j., dalej: ustawa) wskazuje, że właśnie głównym zadaniem PIP jest sprawowanie nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Celem strategii jest likwidacja bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników zatrudnionych na budowach, które prowadzą do wypadków przy pracy.

Katarzyna Łażewska-Hrycko, Główny Inspektor Pracy wskazuje, że ogólna liczba poszkodowanych w wypadkach jest najwyższa w przetwórstwie przemysłowym, jednak w całym sektorze gospodarki tych śmiertelnych wypadków najwięcej jest przy pracach na budowie.

Obowiązki pracodawcy na budowie:

• Pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.
• Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane maszyny i inne urządzenia techniczne zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami.
• Pracodawca jest obowiązany przydzielać niezbędną odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej.

• Szczegóły określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz.U.2003.120.1126), które wskazuje zakres i formę informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz szczegółowy zakres rodzajów robót budowlanych, stwarzających zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi.

Z raportu z małych budów przedstawionego przez PIP wynika, że przeprowadzono 1082 kontrole, a w tym:

• Wydano 728 decyzji wstrzymania prac.
• Wydano 663 decyzje wstrzymania eksploatacji maszyn.
• Wydano 479 decyzji skierowania do innych prac.
• Wydano 61 decyzji zakazania wykonywania prac (dotyczyło to 178 osób).
• Wydano 3321 decyzji z rygorem natychmiastowej wykonalności (ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego).
• Ukarano 715 osób mandatami karnymi na łączną kwotę 894 450 zł.
• Do sądu skierowano 1 wniosek o ukaranie.

Z wyników kontroli wynika, że znaczna część pracowników była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, w ramach stosunku pracy – były to 3408 osób, na 4370 kontrolowanych osób.

Największym problemem i największym naruszeniem było nieodpowiednie zabezpieczenie prac na wysokości. Balkony, stropy, dachy nie były zabezpieczone np. w balustrady (a jeśli już były to były nieprawidłowo zamontowane), jak i pracownicy nie mieli wszelkich niezbędnych środków ochrony indywidualnej (hełmów, osłon ochronnych słuchu, dłoni, twarzy lub oczu) co mogło prowadzić do upadku z wysokości i spowodować utratę zdrowia czy życia. „Brakowało także zabezpieczeń szybów windowych, otworów w ścianach zewnętrznych oraz w stropach chroniących przed wpadnięciem (69%). Stwierdzono:

• brak bądź niepełne pomosty robocze lub pomosty niesystemowe wykonane na budowie albo po prostu luźno ułożone deski na ramach rusztowania tylko na poziomie wykonywania robót
• brak bądź nieprawidłowo wykonane piony komunikacyjne,
• brak lub niewłaściwe zakotwienie konstrukcji rusztowań do stałych elementów obiektów budowlanych,
• nieprawidłowe posadowienie konstrukcji rusztowania na podłożu (rusztowania postawione bezpośrednio na miękkim gruncie lub na podparciu z desek czy cegieł bądź bloczków gazobetonowych nie gwarantującym odpowiedniej wytrzymałości i stabilności).”

Przyczyny nieprawidłowości:

• Fikcyjne BHP – szkolenia BHP nie są faktycznie przeprowadzane a służba BHP wypełnia dokumenty bez weryfikacji rzeczywistego stanu i aktywnych działań.
• Kierownicy – ze względu na dużą ilość inwestycji w budowlance, kierownicy budów często sprawują nadzór nad kilkoma budowami naraz. Wówczas ich nadzór jest iluzoryczny, sprowadzający się do wydawana poleceń, ogólnej weryfikacji jak i wpisów w dzienniki budów. To nie wystarczy – kierownik powinien sprawować ciągły i szczegółowy nadzór.
• Rotacja pracowników jak i ich brak – podobnie jak w przypadku kierowników, pracownicy pracują na różnych inwestycjach, są „przerzucani” z miejsca na miejsce. Pracy jest dużo a pracowników brak. Często są zatrudniane młode, niedoświadczone osoby, bez odpowiednich kwalifikacji i przeszkolenia. Mikroprzedsiębiorstwa zatrudniają też członków rodziny, którzy przez brak nadzoru nie przestrzegają BHP.
• Brak odpowiedniego sprzętu i zabezpieczeń (np. przed upadkiem z wysokości ze schodów, pochylni lub pomostów, brak zabezpieczenia przewodów elektrycznych)
• Brak odpowiedniego oznaczenia miejsc niebezpiecznych.

PIP stwierdziło, że: poziom bezpieczeństwa pracy na małych budowach jest niewystarczający, znacząco odstający od akceptowalnego poziomu obserwowanego na większości dużych budów.

Źródło: https://kadry.infor.pl/bhp/bezpieczenstwo-pracy/5563952,PIP-praca-na-budowie-BHP-pracownik.html

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.