Czy pracodawca może skierować pracownika na wcześniejsze badania profilaktyczne?
Termin kolejnego badania profilaktycznego, w ramach badań pracowniczych, wyznacza lekarz przeprowadzający badanie. W szczególnych przypadkach pracodawca ma prawo skierować pracownika na wcześniejsze badania profilaktyczne, przed terminem określonym przez lekarza. Jednak może to nastąpić pod warunkiem, że istnieją ku temu obiektywne przesłanki.
Czuwanie nad stanem zdrowia pracowników jest jednym z obowiązków każdego pracodawcy. Nie chodzi tutaj oczywiście o permanentną inwigilację w kwestiach zdrowotnych. Tym bardziej że informacje o stanie zdrowia zaliczane są do danych osobowych szczególnej kategorii – danych wrażliwych. Tym samym podlegają one szczególnej ochronie. Nie oznacza to jednak, że kwestie zdrowotne są wyłączną sprawą kandydatów do pracy oraz pracowników.
Przepisy z zakresu technicznego bezpieczeństwa pracy, w ramach obowiązków dotyczących profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników, zobowiązują pracodawców do zapewniania pracownikom badań: wstępnych, okresowych, kontrolnych.
W okresie epidemii COVID-19 doszło do zmiany części zasad dotyczących pracowniczych badań profilaktycznych. Zawieszone zostały obowiązki związane z kierowaniem pracowników na badania okresowe. Obowiązki związane z badaniami wstępnymi oraz kontrolnymi pozostały bez zmian. Jednak i tu przepisy covidowe przewidziały pewne udogodnienia na wypadek braku dostępności do lekarza przeprowadzającego badania.
Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych pracowników określają wskazówki metodyczne. Owe wskazówki są załącznikiem do rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników (…). Wskazują terminy badań profilaktycznych w ścisłych ramach czasowych, a lekarz przeprowadzający badania nie może ich wydłużyć. Istnieje jednak podstawa przyspieszenia badania profilaktycznego, który wynika ze wskazówek metodycznych. Taką podstawą jest stwierdzenie lekarza, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.
W praktyce często pojawiają się wątpliwości, czy tylko lekarz przeprowadzający badania może przyspieszyć termin kolejnych badań profilaktycznych. Okazuje się, że nie tylko lekarz może wysłać pracownika na badania profilaktyczne przed upływem terminu. Obowiązkiem pracodawcy jest ochrona zdrowia i życia pracowników. Właśnie w ramach tego obowiązku zatrudniający ma prawo skierować pracownika na wcześniejsze badania profilaktyczne. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy:
- pracownik poinformuje pracodawcę o problemach ze zdrowiem, które mogą mieć wpływ na jego zdolność wykonywania obowiązków.
- wątpliwości w zakresie stanu zdrowia wynikają z bieżącej obserwacji procesu pracy.
Jest jednak problem z uzasadnieniem takiego skierowania pracownika na wcześniejsze badania profilaktyczne przez pracodawcę. Przepisy nie dają, w sposób bezpośredni, takiej kompetencji pracodawcy. Szczególnie jeżeli pracownik nie jest zainteresowany sprawdzeniem swojego stanu zdrowia przed terminem określonym przez lekarza, w ramach poprzedniego badania.
Wiadomo, że wcześniejsze badanie profilaktyczne będzie realizowane na podstawie skierowania wystawionego przez pracodawcę. Jednak we wzorze skierowania na profilaktyczne badania lekarskie nie ma miejsca, na uzasadnienie skierowania pracownika na przyspieszone badania. Aby uniknąć nieporozumień, pracodawca powinien skontaktować się w tej sprawie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Najlepiej, jeżeli zrobi to telefonicznie. Forma telefoniczna jest najbezpieczniejsza. W ten sposób nie pozostaje ślad przetwarzania danych o stanie zdrowia pracownika. Pamiętajmy, że przepisy nie regulują formy kontaktu z lekarzem w ramach przyspieszonych badań profilaktycznych. Podczas takiej rozmowy pracodawca powinien poinformować lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami o tym, co w jego ocenie jest niepokojące, co może sugerować konieczność przyspieszenia badań profilaktycznych.
Oczywiście pracodawca może sporządzić pismo, do którego załączy skierowanie na badania profilaktyczne. Jednak, aby uzasadnić, w takim piśmie, potrzebę przeprowadzenia badań przed upływem terminu, trzeba nawiązać do kwestii zdrowotnych pracownika. To zaś może budzić wątpliwości w zakresie przetwarzania danych osobowych, w tym danych szczególnej kategorii, jakimi są dane o stanie zdrowia.
Ocena inspektora PIP wysłania pracownika na badania, przed upływem terminu przez pracodawcę, może być różna. Jeżeli pracodawca uzasadni swoją decyzję w formie pisemnej, przetwarzając tym samym dane o stanie zdrowia pracownika, może to być zakwestionowane przez inspektora pracy. Inspektor może uznać, że takie postępowanie nie ma bezpośredniego oparcia w obowiązujących przepisach. Oczywiście ten sam inspektor z pewnością inaczej podejdzie do tematu, gdyby pracodawca zignorował stan zdrowia pracownika. Jeżeli na przykład pracodawca nie skierowałby pracownika na badanie profilaktyczne, a zatrudniony uległby wypadkowi przy pracy ze skutkiem ciężkim lub śmiertelnym.
Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.
