W województwie pomorskim do unieszkodliwienia pozostaje wciąż 223 000 ton odpadów azbestowych, z czego 187 500 ton znajduje się na terenach należących do osób prywatnych. W tym roku dzięki dofinansowaniu z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku unieszkodliwionych zostanie 8 tys. ton odpadów zawierających azbest.

Niebezpieczny związek

Azbest to grupa minerałów krzemianowych tworzących włókna. Ze względu na swoje charakterystyczne cechy: wysoka wytrzymałość mechaniczna, elastyczność, odporność na działanie czynników chemicznych i biologicznych, niskie przewodnictwo cieplne i elektryczne, mrozoodporność, a przede wszystkim duża odporność na działanie wysokich temperatur i niepalność, stał się on materiałem używanym w budownictwie. Z eternitu (nazwa handlowa materiałów budowlanych azbestowo-cementowych) wykonywano płyty elewacyjne i dachowe oraz rury. Wydawało się, że jest to materiał idealny – ogniotrwały, odporny na wpływy atmosferyczne oraz działanie wody i ścieków, a jednocześnie wytrzymały mechanicznie i do tego dość tani. Eternit używany był już od początku XX wieku. W Polsce szczególnie popularny był w latach 70. XX wieku, kiedy to pokrywano nim dachy szczególnie zabudowań na wsiach.

Chorobotwórcze włókna

Azbest to bardzo groźnym czynnik chorobotwórczy. Niebezpieczne są włókna azbestowe w powietrzu i w wodzie, uwalniane w trakcie wydobycia azbestu oraz w procesie produkcji, obróbki i eksploatacji wyrobów. Włókna azbestu trafiają do organizmu głównie wraz z wdychanym powietrzem, rzadziej przez skórę i układ pokarmowy. Azbest do organizmu może dostać się poprzez zanieczyszczoną wodę lub artykuły żywnościowe.

Włókna azbestowe mogą być przyczyną pylicy azbestowa (azbestoza), która polega na zwłóknienie tkanki płucnej. Jest to nieuleczalna choroba zawodowa występującą u osób narażonych na długotrwałe narażenie na wysokie stężenia pyłu azbestowego prowadzącą do niewydolności oddechowej. Kontakt z azbestem wywołuje bardzo często nowotwory złośliwe płuc, oskrzeli, krtani, żołądka i jelit, trzustki, jajnika, czy chłoniaki. Zawody narażone na kontakt z niebezpiecznym azbestem to miedzy innymi dekarze, hydraulicy, elektrycy, posadzkarze, mechanicy samochodowi, konserwatorzy i dozorcy budynków, personel sprzątający oraz pracownicy demontujących elementy mogące zawierać azbest.

Unieszkodliwianie azbestu

W związku z udowodnieniem szkodliwości wyrobów azbestowych dla zdrowia ich produkcja zakazana została w Polsce w 1997 r., rok później zakończono produkcję płyt azbestowo-cementowych, zaś 1999 obowiązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami go zawierającymi. Jednak wraz z zakazem produkcji wyrobów azbestowych nie zniknął problem, wciąż na polskich dachach znajduje się 1,5 mld m² eternitu. Użytkowanie wyrobów zawierających azbest dopuszczone jest do dnia 31 grudnia 2032 r. Czy do tej daty uda się w Polsce unieszkodliwić 15 mln ton wyrobów zawierających śmiercionośny związek?

Co roku Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku dofinansowuje usuwanie i unieszkodliwienie odpadów azbestowych. Odbywa się to w formie konkursu dla gmin. Od 2007 roku WFOŚiGW w Gdańsku w ramach konkursu „Usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu województwa pomorskiego” udzielił 24 mln zł dofinansowania na usunięcie i unieszkodliwienie 44 500 ton niebezpiecznych odpadów. W tegorocznej edycji konkursu dofinansowanie otrzymało 96 pomorskich gmin. 3 mln z WFOŚiGW usuniętych zostanie ponad 8 000 ton eternitowych pokryć dachowych zawierających włókna azbestowe. Najwięcej odpadów zawierających azbest usuniętych zostanie w Brusach (ok 430 ton) i w Chojnicach (350 ton).

Małgorzata Kuźma

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.