Wyczerpanie, obniżony nastrój i niska ocena własnych dokonań, zobojętnienie to najbardziej charakterystyczne oznaki wypalenia zawodowego. Wypalenia zawodowe zostało wpisane do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO (ICD-11) w czerwcu 2019 roku z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2022. A więc od początku przyszłego  roku lekarz jeżeli stwierdzi „wypalenie zawodowe” będzie mógł wypisać na przykład zwolnienie L4. Jednak jak to będzie wyglądało w praktyce, nie widomo, ponieważ lekarze dotąd nie otrzymali żadnych informacji na temat jak mają traktować wypalenie zawodowe.  

Syndrom, nie choroba

Ważna tu jest jeszcze jedna uwaga. WHO, co prawda  wpisała wypalenie zawodowe  do najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, jednak  uznane ono zostało za syndrom, a nie jednostkę chorobową. Co prawda syndrom to czynnik wpływający na stan zdrowia, który może być podstawą do udzielenia pomocy medycznej jednak zdaniem niektórych ekspertów,  nie powinien stanowić samodzielnej podstawy wydania zwolnienia lekarskiego.

Odróżnić od depresji

Zanim lekarz zdiagnozuje wypalenie zawodowe będzie musiał wykluczyć zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, nerwicę czy depresję. – Problem jest istotny, bo coraz częściej zgłaszają się pacjenci, których problemy zdrowotne związane są z wypaleniem zawodowym. Stres i obciążenia, z którymi spotyka się wielu pracowników w miejscu pracy powodują, że nie radzą sobie i wymagają pomocy lekarza  – mówi jeden z lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Trudną sytuację pogłębia panująca od dwóch lat pandemia.

Do rozpoznania  wypalenia zawodowego najczęściej stosuje się  teorię wypalenia autorstwa Christiny Maslach zgodnie, z którą na tę chorobą składają się trzy elementy: fizyczne, emocjonalne i behawioralne. Do fizycznych objawów wypalenia zawodowego należy  poczucie wycieńczenia lub wyczerpania energii. Obniżony nastrój, negatywne uczucia lub zobojętnienie przejawiające się cynicznym i pozbawionym empatii zachowaniem to objawy emocjonalne. Objawy behawioralne to: zmniejszona wydajność zawodowa, obniżenie oceny własnych dokonań i poczucie, że wszystko co się robi nie ma sensu lub jest niewystarczająco dobre.

Przyczyny i skutki

Głównymi przyczynami prowadzącymi do syndromu wypalenia zawodowego to przewlekły stres, zmęczenie czy zbyt wygórowane cele stawiane przed pracownikiem. Grupy zawodowe najbardziej narażone na wypalenie to te, których praca wiąże się z kontaktami z ludźmi, a zwłaszcza zawody, których istotą jest niesienie pomocy, na przykład lekarze i pielęgniarki. Sytuacja w której to jedna strona niesie pomoc drugiej, jest niezwykle obciążająca emocjonalnie i może prowadzić do wypalenia zawodowego. Oczywiście pracownik cierpiący na wypalenie zawodowe nie jest w pełni wydajny, dlatego w interesie pracodawcy jest przeciwdziałaniu temu zjawisku.

Jedną z podstawowych metod przeciwdziałania powstawania wypalenia zawodowego pracowników jest włączenie ich w współtworzenie kultury organizacyjnej firmy, a więc wspólne wyznaczanie  celów, misji oraz wizji w firmie.

Małgorzata Kuźma

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”