Polepszaniem warunków pracy człowieka, dostosowaniem ich do możliwości pracownika, ale także właściwym doborem pracownika do danej pracy i jego edukacją  – tymi zagadnieniami zajmuje się ergonomia, dyscyplina nauki o stosunkowo krótkiej historii.

„Nauka stosowana, zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka” – to jedna z wielu definicji ergonomii. Nazwa „ergonomia” pochodzi od greckich słów εργον – 'praca’ i νομος – 'prawo’. Jej celem jest przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska oraz warunków pracy do anatomicznych i psychofizycznych możliwości człowieka.

Choć praca towarzyszy człowiekowi od zawsze, to nauka, która się nią zajmuje jest stosunkowo młoda. Pracę fizyczną przez wieki wykonywali niewolnicy lub ludzie stojący najniżej w hierarchii społecznej, niegodni aby ich problemami zajmowała się ówczesna nauka. Ludzie wynajdywali i ulepszali narzędzia, którymi wykonywali konkretne prace. Jednak problem warunków pracy jako przedmiot rozważań naukowych pojawił się stosunkowo niedawno. Także w czasie rewolucji przemysłowej, twórcy nowych maszyn niespecjalnie przejmowali się warunkami pracy. Najważniejsza była maszyna, a człowiek był tylko niezbędnym dodatkiem do niej.

Prekursorem ergonomii jako dyscypliny naukowej oraz twórcą nazwy był polski przyrodnik prof. Wojciech Jastrzębowski, który w 1857 roku wydał pionierską rozprawę zatytułowaną Rys ergonomji czyli nauki o pracy, opartej na prawdach poczerpniętych z Nauki Przyrody.

Ergonomia jest nauką interdyscyplinarną, odwołującą się do wielu innych nauk, takich jak psychologia pracy, socjologia pracy, fizjologia pracy, higiena, medycyna pracy, organizacja pracy, antropometria oraz nauk technicznych, np. budowy maszyn. Wiedza z tych wszystkich dziedzin pozwala stworzyć optymalny układ, w którym praca wykonywana przez człowieka za pomocą maszyny w określonych warunkach otoczenia, jest najefektywniejsza przy możliwie niskim koszcie biologicznym, z ograniczeniem czynników wywołujących choroby zawodowe.

Obecnie już na etapie projektowania nowych urządzeń stosuje się zasady ergonomii i bierze się pod uwagę człowieka, który będzie na nich pracował (ergonomia koncepcyjna), jednak wciąż jest wiele stanowisk pracy, które wymagają poprawy warunków pracy  poprzez ich modernizację (ergonomia korekcyjna).

W artykule 15 Kodeksu pracy mówi się o obowiązku każdego pracodawcy do ochrony zdrowia oraz życia zatrudnianych osób poprzez zapewnienie bezpiecznych warunków pracy. Dlatego pracodawca powinien zapewnić swoim pracownikom ergonomiczne stanowiska pracy, a więc takie, na których wykonywanie pracy nie powoduje uszczerbków na zdrowiu. Co ważne, stworzenie korzystnych dla pracownika warunków pracy wpływa na jego wydajność i produktywność.

Małgorzata Kuźma

Źródło:

1. dr hab. inż. Edwin Tytyk, Ergonomia – pojęcia podstawowe, http://nop.ciop.pl/m1-1/m1-1_3.htm
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Ergonomia

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.