W 2008 roku 79 proc. pracowników miało odprowadzane składki na ZUS od całego wynagrodzenia, w 2021 roku to już 89 proc. – wynika z badań prowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej. W najnowszych badaniach tylko 1 proc. respondentów stwierdził, że pracodawca nie odprowadził w ogóle żadnej składki na ubezpieczenia społeczne.

Od 2003 roku co kilka lat CBOS przeprowadza badania na temat naruszania praw pracowniczych. Wynika z nich, że z roku na rok sytuacja pracowników w Polsce się poprawia. W dużej mierze jest to wynik dobrej sytuacji na rynku pracy i faktu, że obecnie to przede wszystkim pracodawca szuka pracowników, a nie odwrotnie.

Rzadziej pod stołem

Dobrą wiadomością jest fakt, że na pytanie: „Czy cała Pana(i) płaca jest oficjalna i pracodawca płaci z niej składki do ZUS?” pozytywnie odpowiedziało  89 proc. pracowników. Jest to co prawda spadek o 1 proc. w stosunku do poprzedniego badania z 2019 roku, kiedy to 90 proc. odpowiedziało na tak, ale w stosunku do 2008 roku jest to wzrost o 10 proc.

4 proc. biorących udział w ostatnim badaniu podało, że składka zusowska była przekazywana przez pracodawcę od większości wynagrodzenia, 1 proc., że od mniejszej jego części. Również 1 proc. respondentów zadeklarował, że pracodawca w ogóle nie przekazywał składek na ZUS, w tym przypadku możemy mówić o pracy na czarno. Wszystkie te osoby są pokrzywdzone przez swojego pracodawcę, zaniżona składka lub jej brak skutkować będzie w przyszłości niską emeryturą.

Niepokojące jest także to, że 4 proc. badanych nie orientowało się w sprawach swoich składek. Przy takim podejściu nieuczciwi pracodawcy chętnie wykorzystują sytuację i oszukują pracowników.

Problemy ze zrzeszaniem się

Okazuje się, że pracownicy w Polsce najbardziej widzą naruszanie swoich praw w obszarze możliwości zrzeszania się w związkach zawodowych. Na pytanie: „Czy w Pana(i) przedsiębiorstwie pracownicy mają swobodę zakładania związków zawodowych i zrzeszania się w już istniejących?” pozytywnie odpowiedziało 46 proc. badanych, przeciwnego zdania było 40 proc. Dwa lata temu trudności w przynależności do związku zawodowego nie widziało 53 proc. badanych, na brak swobody zrzeszania się skarżyło się 25 proc. Z przedstawionych badań nie wynika, czy przyczyną braku swobody w przynależności do związku zawodowego jest niechęć pracodawców, czy fakt, że nie ma organizacji związkowej w danym zakładzie pracy.

Lepiej jest z nadgodzinami, wypłatą wynagrodzeń  i BHP

W 2003 roku 64 proc. badanych przez CBOS pracowników stwierdzało, że w ich zakładzie pracy czas pracy nie jest wydłużany bez odpowiedniego wynagrodzenia, natomiast 28 proc. potwierdziło nieprawidłowości w tym względzie. Sytuacja z roku na rok się polepszała i w 2021 roku 89 proc. badanych stwierdziło, że w ich zakładzie pracy pracodawca nie przedłuża czasu pracy bez wynagrodzenia i już tylko (a może aż) 8 proc. doświadczyło pracy po godzinach bez dodatkowych pieniędzy.

Także sytuacja, jeśli chodzi o wypłatę wynagrodzeń znacznie się poprawiła. W 2003 roku aż 11 proc. pracowników zetknęło się z nieregularną wypłatą wynagrodzenia, w 2021 roku było to tylko 2 proc.

W ciągu minionych 18 lat poprawiły się też warunki pracy. W pierwszym przeprowadzonym przez CBOS badaniu (2003 rok) 19 proc. pracowników stwierdzało, że są zmuszani przez pracodawcę do pracy w nieprzepisowych warunkach, obecnie jest to 7 na stu badanych pracowników.

Ubiegłoroczne badania przeprowadzone przez CBOS potwierdziły opinię, że rzadziej dochodzi do łamania praw pracowniczych w zakładach, w których działają związki zawodowe.

Małgorzata Kuźma

Źródło: CBOS, Naruszanie praw pracowniczych, grudzień 2021