Sierpniowe rozmowy, czyli jak wyglądał dialog społeczny w czasach PRL

W sierpień 1980 roku po raz pierwszy w historii Polski (nie licząc porozumienia podpisanego w grudniu 1970 roku w Gdyni), odbyły się rozmowy, w których wzięli udział na równych zasadach przedstawiciele dwóch stron, dzisiaj nazwalibyśmy, dialogu społecznego. Po jednej stronie stołu negocjacyjnego zasiedli przedstawiciele strony rządowej, która w warunkach systemu komunistycznego, gdy większość zakładów pracy była państwowa, jednocześnie była stronę pracodawców. Po drugiej stronie zaś znalazła się strona społeczna, która w pewnym momencie stała się reprezentacją, nie tylko pracowników strajkujących zakładów, ale całego polskiego społeczeństwa.

14 sierpnia rozpoczął się strajk okupacyjny w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Bezpośrednim powodem ogłoszenia strajku było zwolnienie z pracy robotnicy Anny Walentynowicz, działaczki Wolnych Związków Zawodowych. Protestujący domagali się również wzniesienia pomnika Ofiar Grudnia’70, gwarancji nierepresjonowania strajkujących, podwyżek płac o 2 tys. oraz zasiłków jak w Milicji Obywatelskiej. Na początku protestujący prowadzili rozmowy z dyrekcją Stoczni Gdańskiej.

16 sierpnia delegacje 21 zakładów Trójmiasta utworzyły Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z Lechem Wałęsą jako przewodniczącym.

17 sierpnia po gorących dyskusjach, na podstawie postulatów strajkujących zakładów pracy, sformułowano listę żądań, słynne 21 postulatów. Listę otwierało żądanie utworzenia wolnych związków zawodowych. Pozostałe dotyczyły przestrzegania konstytucyjnych praw i wolności, zniesienia przywilejów partyjnych oraz poprawy warunków bytowych społeczeństwa.

21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego

  1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikowanej przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych.
  2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.
  3. Przestrzegać zagwarantowaną w Konstytucji PRL wolność słowa, druku, publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.
  4. a) przywrócić do poprzednich praw: – ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976, – studentów wydalonych z uczelni za przekonania,
    b) zwolnić wszystkich więźniów politycznych (w tym Edmunda Zadrożyńskiego, Jana Kozłowskiego, Marka Kozłowskiego),
    c) znieść represje za przekonania.
  1. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz publikować jego żądania.
  2. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
    a) podawanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,
    b) umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenie w dyskusji nad programem reform.
  3. Wypłacić wszystkim pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku jak za urlop wypoczynkowy z funduszu CRZZ.
  4. Podnieść wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika o 2000 zł na miesiąc jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
  5. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
  6. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko i wyłącznie nadwyżki.
  7. Wprowadzić na mięso i przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).
  8. Znieść ceny komercyjne i sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
  9. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej, oraz znieść przywileje MO, SB i aparatu partyjnego poprzez: zrównanie zasiłków rodzinnych, zlikwidowanie specjalnej sprzedaży itp.
  10. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 50 lat, a dla mężczyzn do lat 55 lub [zaliczyć] przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
  11. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
  12. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.
  13. Zapewnić odpowiednią liczbę miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
  14. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.
  15. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.
  16. Podnieść diety z 40 zł do 100 zł i dodatek za rozłąkę.
  17. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. Pracownikom w ruchu ciągłym i systemie 4-brygadowym brak wolnych sobót zrekompensować zwiększonym wymiarem urlopu wypoczynkowego lub innymi płatnymi dniami wolnymi od pracy.

To, co było charakterystyczne dla sierpniowych negocjacji to fakt, że były przez cały czas transmitowane przez zakładowy radiowęzeł, większość z nich została również nagrana, a później dokładnie spisana. Stąd możemy dzisiaj prześledzić ich przebieg.

(mk)

Region Gdański NSZZ „Solidarność”

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.

[dkpdf-button]
Strona korzysta
z plików Cookies.
Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na ich używanie. Dowiedz się więcej