Dla przeciętnego pracownika praca kończy się w momencie opuszczenia miejsca pracy, jednak jest spora grupa osób, którzy pozostają w dyspozycyjności pracodawców odbierając pocztę e-mailową czy telefony służbowe  po zakończeniu swoich godzin pracy. Problem ten jest na tyle istotny, że Komisja Europejska rozpoczęła pracę nad prawem pracowników do bycia offline, czyli do nieangażowania się w służbową komunikację telefoniczną i elektroniczną po godzinach pracy.

Można spytać: Co to za problem odebrać maila czy porozmawiać przez telefon z pracodawcą po godzinach pracy? Jednak każda taka czynność zakłóca rytm czasu wolnego pracownika  i zaciera  granice między życiem zawodowym i osobistym. Telefony i maile od szefa po godzinach tym bardziej są frustrujące, że za ten czas nikt nie płaci.

Pandemia COVID-19 i upowszechnienie się pracy zdalnej pogłębiły jeszcze problemy z rozdzieleniem czasu przeznaczonego na pracę, a tego na życie osobiste, w tym na odpoczynek i regenerację.  Badania przeprowadzone w czasie pandemii pokazały, że pracujący zdalnie poświęcali na pracę znacznie więcej czasu niż robili to będąc w zakładzie pracy. Niestety, prowadzenie korespondencji mailowej i odpowiadanie na telefony służbowe po godzinach pracy nie jest uregulowane w żaden sposób w polskim Kodeksie pracy, a wydaje się, że czynności te powinny być traktowane jako praca w nadgodzinach.

Problem prawa do bycia offline dotyczy pracowników na całym świecie. Został on także dostrzeżony przez Parlament Europejski, który dał Komisji Europejskiej zielone światło do wydania dyrektywy w tej sprawie. Następnym krokiem powinno być wdrożenie jej przez państwa członkowskie do swoich porządków prawnych. Koniec pracy powinno oznaczać także wyłączenie telefonów służbowych, a jeśli pracownik po pracy odbiera telefony i odpowiada na korespondencję służbową, to powinien dostawać za to wynagrodzenie, tak jak za pracę w godzinach nadliczbowych.

Oprócz aspektu finansowego związanego z podstawową zasadą mówiącą, że za dodatkową pracę należy się dodatkowa płaca, trzeba też poruszyć inny aspekt prawa bycia offline po pracy. Myślenie przez pracownika cały czas o pracy może wpływać negatywnie na jego psychikę. Człowiek musi mieć możliwość całkowitego oderwania (odłączenia) się od pracy, nawet po to, by móc wrócić do niej w pełni zregenerowany. Napięcie psychiczne związane z koniecznością odpowiedzi na e-mail powoduje narastający stres, często prowadzi do syndromu wypalenia zawodowego czy zespół zaburzeń poznawczych. Trzeba też zwrócić uwagę na jeszcze jedno zjawisko, że nie zawsze za bycie w pracy odpowiada tylko pracodawca, który wymusza na pracowniku stałą dostępność online, czasem to sam pracownik sprawdza „pocztę” w sposób kompulsywny, na pograniczu zaburzeń kompulsacyjno-obsesyjnych, choć nie musi tego robić po godzinach.

Zapewnienie pracownikom możliwości równowagi między życiem zawodowym i prywatnym to także nowy obszar działalności dla związków zawodowych.

12 października w Sali BHP w Gdańsku zakończyło się 2 dniowe międzynarodowe spotkanie eksperckie zorganizowane w ramach projektu „Inicjowanie działań wdrażających Porozumienie Ramowe Europejskich Partnerów Społecznych w sprawie cyfryzacji (EFAD)”, realizowanego z programu Komisji Europejskiej poświęconego tematyce dialogu społecznego. Jednym z głównych celów tego projektu jest doprowadzenie do powstania we wszystkich krajach partnerskich planów działań reprezentatywnych partnerów społecznych prowadzących do wdrożenia EFAD szczególnie w kontekście prawa do odłączania w firmach, w których ma miejsce proces transformacji cyfrowej. W spotkaniu wzięli udział eksperci z wszystkich organizacji partnerskich –  EKZZ, związków zawodowych (z Włoch, Litwy, Macedonii Północnej, Rumunii i Polski), organizacji pracodawców (z Litwy, Macedonii Północnej i Polski) oraz środowisk naukowych.

Międzynarodowy projekt realizowany przez Komisję Krajową NSZZ „Solidarność” ma na celu:

1. stworzenie warunków do opracowania Krajowych Planów Działań przygotowujących do wdrożenia prawa do odłączenia poprzez niezbędne analizy istniejącego stanu prawnego i faktycznego  oraz wypracowania katalogu dobrych praktyk oraz
2. wzrostu wiedzy partnerów społecznych na temat poprawy warunków pracy w kontekście prawa do odłączania, umiejętności korzystania z narzędzi cyfrowych oraz czasu pracy poprzez działania szkoleniowe i promocyjne.

Projekt jest skoncentrowany  na wyzwaniach, korzyściach i ryzykach dotyczących obecności lub wprowadzania narzędzi cyfrowych w miejscu pracy poprzez działania eksperckie oraz szkoleniowe skierowane do partnerów społecznych z 5 krajów europejskich (Polska, Włochy, Rumunia, Litwa, Macedonia Północna) z poziomu krajowego, sektorowego, regionalnego oraz zakładowego. Tematyka szkoleń dotyczyć będzie m.in: prawa do odłączenia, ochrony danych i prywatności, stosowania nowych technologii w miejscu pracy, ochrony czasu pracy pracowników w pracy zdalnej, różnic między pracą zdalną a telepracą, zapobieganiu nieproporcjonalnemu i nadmiernemu nadzorowi w miejscu pracy, dyskryminującego traktowania na podstawie stronniczych algorytmów.

Małgorzata Kuźma

Zdjęcie: Pexels.com