W USA właściciel firmy nie zna czegoś takiego jak dialog społeczny, w Japonii pracodawca jest niczym „ojciec” dla swoich pracowników, w krajach skandynawskich w pracy wszyscy są na ty, a związki zawodowe mają wpływ na zarządzanie w przedsiębiorstwie. Modeli stosunków pracy jest wiele i są one związane w dużej mierze z kręgami kulturowymi danej nacji.

Stosunki pracy to złożona zależność między relacjami związanymi z podziałem pracy, posiadanymi środkami finansowymi i pracą najemną. W zależności jak układają się relacje między pracodawcami i pracownikami wyróżniamy kilka modeli stosunków pracy. Modele te związane są z kręgami kulturowymi, do których należą poszczególne państwa.

I tak model europejski stosunków pracy charakteryzuje się względną równowagą między uprawnieniami pracodawców, a pracowników. Model ten w praktyce występuje w kilku wariantach. W Niemczech np. w obrębie przedsiębiorstwa występują trzy ciała decyzyjne. Oprócz rad nadzorczych i związków zawodowych, występuje również rada pracownicza, która składa się z delegatów wybranych wśród załogi.

W modelu skandynawskim dominującą rolę pełnią związki zawodowe, które reprezentują pracowników. W krajach skandynawskich w firmach panuje atmosfera wzajemnego szacunku, niezależnie od zajmowanego stanowiska. Szef nie jest wszystkowiedzącym i nieomylnym przywódcą, to raczej mentor, który podejmuje decyzje, biorąc pod uwagę zdanie pracowników. Skandynawscy pracodawcy nie eksponują swojej pozycji, co w odróżnieniu od polskiej kultury zarządzania, znacznie skraca dystans między pracownikami różnego szczebla.

Wysoki poziom zaufania społecznego i wzajemny szacunek pracodawców i pracowników wpływa bezpośrednio na stosunki społeczne. Fundamentem skandynawskiego modelu rynku pracy jest dialog społeczny, dzięki któremu pracodawcy i pracownicy są w stanie doprowadzić do ukształtowania  takiego środowiska pracy, w którym interesy wszystkich zaangażowanych stron są w równym stopniu reprezentowane i brane pod uwagę.

Zupełnie inaczej wygląda to w modelu amerykańskim charakteryzującym się nadrzędnością pozycji pracodawcy nad pozycją pracodawcy w stosunku pracy. Jednak również tutaj państwo nie pozbyło się całkowicie instrumentów kontrolnych.

Specyficznym modelem stosunków pracy jest model japoński, w którym  pracodawca jawi się niczym „ojciec” dla swoich pracowników. Relacje w pracy przypominają te panujące w patriarchalnej rodzinie. Zresztą tak jak człowiek jest związany ze swoją rodziną na całe życie, tak w modelu japońskim często pracownik raz zatrudniony w danej firmie, pracuje w niej aż do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Można się zastanowić jak zakwalifikować stosunki pracy panujące w Polsce. Gdyby wziąć pod uwagę konstytucję i prawodawstwo, i choćby fakt, że do zmian ustrojowych przyczyniła się przede wszystkim „Solidarność”, a więc związek zawodowy, można by sadzić, że blisko nam do modelu skandynawskiego. Jednak praktyka pokazuje coś innego. Mimo częstych deklaracji ze strony zarówno przedstawicieli państwa, jak i pracodawców o roli dialogu społecznego, w Polsce dialog społeczny ma się nie najlepiej.

Co ciekawe dialog społeczny w Polsce napotyka na trudności nawet w tych przedsiębiorstwach, które należą do właścicieli pochodzących z państw charakteryzujących się wysoką kulturą dialogu społecznego.

Małgorzata Kuźma

Zdjęcie: pexels.com

Projekt otrzymał dofinansowanie z Norwegii poprzez Fundusze Norweskie 2014-2021, w ramach programu „Dialog społeczny – godna praca”.